Η απογραφή του 1520 επισφραγίζει την ελληνική εθνικότητα της Δρόπολης (2)

Φίλιππας ΛΙΤΣΙΟΣ

Από την προσεκτική εξέταση της απογραφής των 21 χωριών το όνομα Νίκο αναφέρεται 43 φορές. Επομένως, δεν έχει απαλειφθεί από το ανθρωπωνύμια Νίκα. Επίσης το ανθωπωνύμιο Νίκο αναφέρεται 11 φορές σαν επώνυμο. Έτσι πρέπει να συμπεράνουμε ότι έχομε να κάνομε με ένα λάθος. Γιατί ούτε στην ελληνική ούτε και στην αλβανική δεν έχομε το επώνυμο Νίκο.

Όπως γι’ αυτή την περίπτωση, έτσι και για άλλες περιπτώσεις που θα επισημάνομε πιο κάτω, ας αναφέρομε την παραδοχή του Φερίτ Ντούκα. Αυτός γράφει:

«…Πρέπει να επισημάνομε ότι η μετάφραση κατά λέξη των μερών και η απόδοση των ονομάτων από την οσμανική δεν ήταν εύκολη δουλειά, μάλιστα απαιτούσε χρόνο και μεγάλο κόπο κι αυτό για δυο λόγους:

Πρώτον, έτσι όπως η πλειοψηφία των άλλων οσμανικών δεφτεριών του καιρού, και τούτο το δεφτέρι είναι γραμμένο με τη γραφή του τύπου «Siyakar», ένας από τους πιο δύσκολους τύπους της οσμανικής γραφής…». Δεύτερο, η απόδοση και ανάγνωση τούτου του δεφτεριού δυσκολεύονταν και από ένα άλλο χαρακτηριστικό: ο καταγραφέας έχει χρησιμοποιήσει μια πολύ λεπτή γραφή».

Εκτός από αυτές τις δυσκολίες πρέπει να λάβομε υπόψη και κανένα λάθος του μεταφραστή, όπως και του καταγραφέα. Πιο κάτω θα επισημάνομε και μερικά άλλα λάθη.

Ας συνεχίσομε τώρα με τους δυο άλλους τύπους Νικόλα και Νίκα. Το ανθρωπωνύμιο Νικόλα αναφέρεται 33 φορές σαν όνομα και 21 φορές σαν επίθετο. Ο μελετητής δεν έχει αναφέρει καθόλου τη χρήση του Νικόλα. Το ανθρωπωνύμιο Νίκα αναφέρεται 93 φορές σαν όνομα και 41 φορές σαν επώνυμο. Το ανθρωπωνύμιο Νίκα ετυμολογικά δεν εξηγείται δια μέσου της αλβανικής. Παρμένα από τα ανθρωπωνύμια της Νότιας Αλβανίας, το Νίκο χρησιμοποιήθηκε στη Βόρεια Αλβανία με την αόριστη μορφή Νικ κα την οριστική Νίκα σαν όνομα. Γι’ αυτό δεν αμφιβάλλομε πως ένα μέρος των οικογενειαρχών αυτής της απογραφής είναι αλβανικές οικογένειες. Παρ’ όλα αυτά έχομε και οικογένειες με ανάμικτα ανθρωπωνύμια, όπως: Νίκα Βασίλη, Νίκα Δήμα, Νίκα Παπά, Νίκα Μίγκουλη (το τελευταίο προερχόμενο από το χωριό Μίγκουλη της Λουντζουριάς) κλπ.

Παρόλα αυτά διαπιστώνουμε πως έχομε και χωριά της Δρόπολης που δεν έχουν κανέναν οικογενειάρχη με το επώνυμο Νίκα. Έτσι, π.χ. στην Κάτω Γοραντζή δεν έχομε Νίκα ούτε σαν όνομα, ούτε σαν επώνυμο. Στη Βόδριστα δεν έχομε με το Νίκα κανένα όνομα και έχομε μόνο 3 επώνυμα. Στο Βοδίνο κανένα όνομα Νίκα, ούτε και σαν επώνυμο, κλπ.

Επίσης πρέπει να τονίσομε ότι Νίκα σαν επώνυμο έχει υπάρξει και στα περασμένα και σήμερα στην Κάτω και Πάνω Δρόπολη. Έτσι με το επώνυμο Νίκα έχομε αλβανικές οικογένειες, πάντοτε με βάση αυτή την απογραφή, όπως: Γκιόν Νίκα, Κοντ Νίκα, Γκιν Νίκα, κλπ., όπως έχομε και ελληνικές σαν τις: Κυρά Νίκα, Κυριακή Νίκα, Ανδρέα Νίκα, κλπ.

3)Με τα ανθρωπωνύμια Νάκο και Νάκα. Τούτα ομοιάζουν κατά πολύ με τα παραπάνω Νίκο και Νίκα, αλλά έχουν άλλη ετυμολογική προέλευση. Έτσι, έχομε τη μετεξέλιξη Ιωάννης> Γιάννης> Γιαννάκης> Γιάννακας> Νάκος σαν όνομα, Νάκας σαν επώνυμο.

Έτσι κι αυτά είναι ελληνικής προέλευσης. Με Νάκο έχουμε 61 περιπτώσεις σαν όνομα και 7 σαν επώνυμο. Ενώ με το Νάκα έχουμε 7 περιπτώσεις σαν όνομα και 2 σαν επώνυμο. Συνήθως στη Δρόπολη ο τύπος Νάκο χρησιμοποιείται σαν όνομα, μάλιστα περισσότερο στα περασμένα, ενώ το Νάκα σαν επώνυμο.

Εδώ πρέπει να’ χομε και λάθη στην καταγραφή από τις τρεις αιτίες που αναφέραμε πιο πάνω.

4)Δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα η παραδοχή πως το ανθρωπωνύμιο Δήμο έχει αντικαταστήσει το Δήμο (σελ. 168). Δεν μπορεί να θεωρηθεί ο τύπος Δήμα με αλβανική προέλευση και ο τύπος Δήμο με ελληνική. Και οι δυο είναι αδύνατοι τύποι του ανθρωπωνύμιου Δημήτρη (ή Δημήτριος). Από) τη μελέτη της απογραφής αυτής για τη Δρόπολη είναι καταφανές πως με τον τύπο Δήμο έχουμε 164 ονόματα και 17 επώνυμα και με τον τύπο Δήμα έχουμε 53 ονόματα και 67 επώνυμα. Τότε πρέπει να παραδεχτούμε πως:

α) Ο τύπος Δήμο πλεονάζει απέναντι του τύπου Δήμα (163 με 53).

β) Ο τύπος Δήμο δεν χρησιμοποιείται σαν επώνυμο ούτε στην ελληνική και ούτε στην αλβανική. Έτσι έχουμε λάθη στην καταγραφή.

γ) Ο τύπος Δήμα χρησιμοποιείται σαν όνομα στην αλβανική, παρμένος από την ελληνική, μα δεν χρησιμοποιείται σαν όνομα από την τελευταία.

Αλβανικά ανθρωπωνύμια με τον τύπο Δήμα έχομε: Δημα Γκιν που επαναλαμβάνεται συχνά, Δήμα Λέκκα, Δήμα Μαρτίνι, κλπ.

Μα έχομε και ελληνικά, που καθορίζεται το επώνυμο του οικογενειάρχη, όπως: Δήμα Αντρέα (που σε μερικές περιπτώσεις αναφέρεται λαθεμένα Αντρία), Δήμα Μανόλη, Δήμα Κονούντη. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις ή έχομε επίδραση της αλβανικής ή έχομε λάθος στην καταγραφή.

δ) Ο τύπος Δήμα σαν επώνυμο είναι χαρακτηριστικό για την ελληνική, γι’ αυτό έχομε περισσότερες περιπτώσεις σε σύγκριση με το Δήμα σαν όνομα.

5)Ένα ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ανθρωπωνύμια Γιώργο, Γιώργη (Γιώργκι) και Γκέργκι. Αυτά είναι εξέλιξη του Γεώργιος> Γιώργος> Γιώργης> Γιωργάκης> Γάκης. Το όνομα Γιώργος έχει γραφεί Γιώργκος, γιατί σε καμία βαλκανική ή ευρωπαϊκή γλώσσα (εκτός από την ρωσική που το’ χει δανειστεί από την ελληνική) δεν υπάρχει το σύμφωνο “γ”.

α) Έτσι με το ανθρωπωνύμιο Γιώργο (Γιώργκο) έχομε 135 ονόματα και 22 επώνυμα.

β) Με το Γιώργη (Γιώργκι) έχομε 16 ονόματα και 8 επώνυμα.

γ) Με το Γκέργκι, χαρακτηριστικέ) για την αλβανική ανθρωπωνυμία, έχομε 2 ονόματα και 3 επώνυμα.

Από αυτά τα ανθρωπωνύμια κυριαρχούν απόλυτα οι ελληνόφωνοι οικογενειάρχες. Με τους δύο πρώτους τύπους Γιώργο (Γιώργκο) και Γιώργη (Γιώργκι) έχομε και μερικά ανάμικτα ανθρωπωνύμια, όπως Παπά Γιώργη, Γιώργο

Γκοροβέση, Αλέξ Γιώργη, Γ ιώργη Τζούκλη, κλπ.

6)Έχομε μια κατηγορία ονομάτων που στην αλβανική παίρνουν τα τελικά φωνήεντα α, – σαν οριστικό άρθρο. Έτσι συναντάμε τον τύπο Κώστα της ελληνικής και όχι Κοstë της αλβανικής. Το ίδιο έχομε και τα ονόματα Ηλία και όχι Ilo, Αλέξη και όχι Αλέξ, Μιχάλη και όχι Μιχάλ, Δημήτρη και όχι Dhimitër, Βασίλη και όχι Βασίλ, κλπ.

Απ’ αυτά τα ονόματα προέχει το Κώστα με 47 ονόματα και 25 επώνυμα. Το επώνυμο Κώστα συναντάται και στην ελληνική και στην αλβανική. Μάλιστα στην ελληνική και σήμερα έχομε τον τύπο Κώτσια.

Έτσι η καταπληκτική πλειοψηφία και των ονομάτων αυτών είναι ελληνικά και όχι αλβανικά.

Στο εξώφυλλο: Η Μονή Δρυάνου.

Συνεχίζεται…