Η απογραφή του 1520 επισφραγίζει την ελληνική εθνικότητα της Δρόπολης (3)

Φίλιππας ΛΙΤΣΙΟΣ

Στην περιοχή της Δρόπολης έχουν εγκατασταθεί και οικογένειες από τη Νότιο Αλβανία για τρεις βασικούς λόγους: Για ν’ αποφύγουν τον εξισλαμισμό, από οικονομικά και γαμήλια κίνητρα. Έτσι έχομε, σχετικά λίγες περιπτώσεις, πάντοτε σε σύγκριση με τα πολυάριθμα ονοματεπώνυμα που προαναφέραμε, της Νότιας Αλβανίας , όπως: Τόντερ (Τοdër) με 26 ονόματα και 4 Τόντρι σαν επώνυμα, Πέτρι με 19 ονόματα και 19 επώνυμα, Λιάζερ (Llazër) με 5 περιπτώσεις σαν ονόματα και με τον τύπο Λιάζρι με 3 περιπτώσεις.

Τούτη η κατηγορία αποτελεί έναν περιορισμένο αριθμό. Εκτός από αυτό έχομε και ανάμικτα, δηλ. ελληνοαλβανικά, όπως: Τόντερ Μακρυνούδη, Λιάζρο Σαράκου, Τόντε Ντίνοση, Τόντερ (Τοdër) Παπά, Λιάζερ (Llazër) Αντρέα, Λιάζερ Δήμα, ΒασίΑ Σωκράτ (που θα πρέπει να’ ναι Σωκράτη), Μιχάλ Γκορατζινό, κλπ.

Σ’ αυτή την κατηγορία έχομε και μερικά επίθετα, που φανερώνουν την επαρχία ή το χωριό απ’ όπου προέρχονται, όπως: Ζαγορίτη, Λαμποβίτη, Φιλιάτι και Μίγκουλη. Απ’ αυτά, τα δυο πρώτα έχουν την ελληνική κατάληξη- ίτης (ς).

7. Στ’ ανθρωπωνύμια της Δρόπολης, σύμφωνα με την απογραφή του 1520, διακρίνονται και επώνυμα χαρακτηριστικά ελληνικά. Να παραβλέψεις αυτή την κατηγορία είναι ασυγχώρητο λάθος. Αν για τι<; άλλες κατηγορίες θα ‘πρεπε να στηριχτείς και στην ελληνική και διαμέσου της σύγκρισης να ‘κάνες μια προσεκτική γλωσσική ανάλυση, για τα επώνυμα που θα αναφέρομε πιο κάτω και μια απλή εξέταση, Θα ‘πρεπε να προκαλούσε την περιέργεια και να μην καταλήγαμε σ’ ένα απόλυτο υτυμπέρασμα πως οι κάτοικοι των χωριών της Δρόπολης πέρα για πέρα ήταν αλβανόφωνοι, Αλβανοί κ<αι μόνον Αλβανοί.

Τα επώνυμα αυτής της κατηγορίας είναι: Παπαδόπουλο, Δεσπότιη, Κοντουράνη, Μακρύ νούδη, Καλούδη, Καβαλάρη και (Κοβαλάρη), Νικόπουλο», Κωνσταντίνη, Παπαπέτρο, Νικομανόλη, Μπακοριάνη, Κομμένο, Καναλντένη, Παπαδημήτρη, Κονούντη, Μπεναλιούδη, Μηναρέλη, Κολιοντρώμα, Μιλινεβένη.

Μερικά απ’ αυτά τα επώνυμα διατηρούν το σύμφωνο «δ» όπως: Παπαδόπουλο, Δεσπότη, Μακρυνούδη, Καλούδη κλπ., πράγμα που δεν συμβαίνει στη σημερινή αλβανική, όπου το ελληνικό «δ» μετατρέπεται σε ντ (d), όπως και στις άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες. Και αυτά τα χαρακτηριστικά, ελληνικά επώνυμα τα συναντάμε σε αρκετές οικογένειες. Έτσι έχουμε: 9 Παπαδόπουλο, 8 Καλούδη, 7 Δεσπότη, 4 Μακρυνούδη, κλπ.

Η ανάλυση που κάναμε στο δεύτερο σημείο για την μη χρησιμοποίηση του τελικού «ς», ενισχύεται και από το γεγονός που τα χαρακτηριστικά αυτά ελληνικά επώνυμα, που προαναφέραμε, καταγράφηκαν επίσης χωρίς το τελικό «ς». Τούτο είναι ένα επιπλέον πειστικό επιχείρημα για τον τρόπο της απογραφής του 1520 από μέρους των Τούρκων κατακτητών.

Όταν μιλάμε για χαρακτηριστικά ελληνικά επώνυμα πρέπει να ‘χομε υπόψη ότι όχι μόνο στην Ήπειρο, αλλά και σ’ άλλες ελληνικές επαρχίες υπάρχουν πολλά επώνυμα δισύλλαβα και τρισύλλαβα με καταλήξεις ος, -ας, -ου, κλπ., γεγονός που μαρτυρεί πως τα επώνυμα με καταλήξεις ύπουλος, -ούδης, -άνης κλ. δεν πλειοψηφούν. Ούτε στα περασμένα, όπως η περίπτωση της απογραφής του 1520, ούτε και σήμερα.

8. Ιστορικά είναι γνωστό το γεγονός της μετανάστευσης κατά κύματα των κατοίκων της Βόρειας Αλβανίας κατά τον 12°-15°αιώνα με κατεύθυνση την Ήπειρο και την Θεσσαλία. Απ’ αυτές τις πολλές δεκάδες χιλιάδες Αλβανών, ένα μικρό μέρος έμεινε και στη Δρόπολη.

Ποια ήταν η τύχη αυτών των ορεσίβιων Αλβανών; Γιατί δεν επέζησαν στην περιοχή της Δρόπολης; Πως εξηγείται το γεγονός που έχομε λίγα επώνυμα αλβανικής προέλευσης;

Δύο είναι οι βασικοί λόγοι:

α) Ένα μέρος Αλβανών οικογενειών, που κατέβηκαν από τη Βόρεια Αλβανία έχουν μεταναστεύσει προς τη Νότια Ελλάδα, ακολουθώντας το παράδειγμα των Αλβανών που είχαν εγκατασταθεί στη Νοτιανατολική Ήπειρο και τη Θεσσαλία.

β) Το μικρότερο μέρος αυτών που έμειναν στα χωριά της Δρόπολης, αφομοιώθηκαν με βάση την αρχή: η πλειοψηφία αφομοιώνει την μειοψηφία.

Όσον αφορά τις αλβανικές οικογένειες που εγκαταστάθηκαν στη Δρόπολη (αυτό συνέβηκε και στα χρόνια της τουρκικής κατοχής) πολύ λιγότερες σε αριθμό σε σύγκριση με αυτές που κατέβηκαν από τη Βόρεια Αλβανία, αυτές αφομοιώθηκαν πιο εύκολα και από το γεγονός της πολύχρονης επαφής μεταξύ ελληνοφώνων και αλβανοφώνων.

Οι προσπάθειες για να «αποδεχτεί» πως τα ανθρωπωνύμια της Βόρειας Αλβανίας είχαν παναλβανικό χαρακτήρα, στο μεσαίωνα είναι καταδικασμένες σε αποτυχία. Γι’ αυτό αρκεί να αναφέρομε το γεγονός που, ούτε κατά τη διάρκεια της τουρκικής κατοχής και ούτε στον αιώνα μας δεν έχομε χαρακτηριστικά ανθρωπωνύμια του Βορρά στη Νότια Αλβανία.

9. Στη χιλιόχρονη ιστορία των Λαών και ιδιαίτερα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και γενικά στο μεσαίωνα, είχαμε περιοδικά, μετακινήσεις και μεταναστεύσεις των Λαών.

Το δεφτέρι της περιφέρειας της Αυλώνας των χρόνων 1519-1520 είναι ένα αναμφισβήτητο ιστορικό ντοκουμέντο. Την απογραφή αυτή θα πρέπει να την αναλύσομε με την πρέπουσα προσοχή και σοβαρότητα, χωρίς προκαταλήψεις και με επιστημονική αντικειμενικότητα.

Προσπαθήσαμε ν’ αναλύσομε τα ονοματεπώνυμα των χωριών της Δρόπολης στις αρχές του 16ου αιώνα, χωρίς να υποβαθμίσομε καθετί που έχει αλβανική προέλευση και ούτε να υπερβάλλομε καθετί που σχετίζεται με ελληνική προέλευση.

Για ν’ αποφύγομε την επανάληψη των συμπερασμάτων του κάθε μέρους, επιθυμούμε να τονίσομε δυο βασικά προβλήματα και συμπεράσματα:

1. Με την ανάλυση που πραγματοποίησε, της απογραφής αυτής, ο ιστορικός Φερίτ Ντούκα, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο λαός της Δρόπολης στις αρχές του 16ου αιώνα ήταν εξ ολοκλήρου αλβανικός, μ’ άλλα λόγια, ο ελληνόφωνος πληθυσμός της Δρόπολης εγκαταστάθηκε εδώ μετά το 1520.

Επιστημονικά αυτό είναι απαράδεκτο. Με την ευκαιρία αυτή επιθυμώ να κάνω γνωστό στους αναγνώστες μας πως σε μια συνάντηση μαζί του τον Οκτώβρη του 1994 και μετά από την έκθεση μερικών απόψεών μου, αυτός αμέσως παραδέχτηκε πως είναι ανάγκη για μια περαιτέρω μελέτη του προβλήματος αυτού. Επισημαίνω τούτο για να εκφράσω την εκτίμησή μου πως ο Φερίτ Ντούκα είναι σοβαρός μελετητής και μαζί του μπορείς ν’ ανταλλάζεις γνώμες και να βρεις κατανόηση.

2. Η απογραφή του 1520 από μέρους των Τούρκων επισφραγίζει το γεγονός ότι η πλειοψηφία των κατοίκων των χωριών της Δρόπολης είναι ελληνόφωνη, ότι πριν την τουρκική κατοχή η Δρόπολη είχε ελληνικό εθνικό χαρακτήρα.

Στο εξώφυλλο: Το παρεκκλήσι Ζωοδόχου Πηγής, (Παναγιά Δερβιτσάνης)

Τέλος