Να δηλώνεις Βορειοηπειρώτης δεν είναι ντροπή

Του Θεοφάνη ΜΠΟΥΖΗ

Ανάμεσα σε χιλιάδες Βορειοηπειρώτες που ζουν και εργάζονται στην Ελ­λάδα, υπάρχουν άτομα, οικογένειες, ίσως και ομάδες που δυσκολεύονται να δηλώσουν την καταγωγή τους, ή αν θέλετε προσπαθούν να κρατήσουν «κρυφό» το γεγονός ότι γεννήθηκαν και μεγάλωσαν σε κάποιο χωριό του Αργυροκάστρου, των Αγίων Σαράντα, της Δρόπολης, του Βούρκου, του Πωγωνίου ή της Χιμάρας. Είχα την ατυχία να ακούσω Βορειοηπειρωτόπουλα να δηλώνουν πως ο πατέρας τους είναι από τα Τρίκαλα και η μάνα τους από τον Βόλο, και αισθάνθηκα άσχημα για αυτή την κατάντια, γιατί γνώριζα καλά α­πό παλιά τους γονείς τους, γνώριζα τις ρίζες τους. Προσπαθήσαμε σε ένα από τα Γυμνάσια του Πειραιά (νομίζω δεν έχει σημασία ποιο) να συνομιλήσουμε με τους Βορειοηπειρώτες μαθητές για τους προβληματισμούς τους, με στόχο την προβολή τους στις σελίδες της εφημερίδας Ομογενής. Προς έκπληξή μας, αν και ήταν μερικές δεκάδες οι μαθητές από την Βόρεια Ήπειρο, αρνήθηκαν πεισματικά να δηλώσουν το γεγονός με εξαίρεση δύο πανέμορφα κορίτσια α­πό την Χιμάρα, που ειλικρινά αισθάνονται υπερηφάνεια και πόνο για τον τόπο που γεννήθηκαν, την ιδιαίτερη πατρίδα τους, την γραφική Χιμάρα.

Τα πιο πάνω παραδείγματα ήταν η αφορμή που με οδήγησε να εκφράσω τις απόψεις μου και τις προτάσεις μου για το θέμα της δήλωσης ή μη της κα­ταγωγής των συμπατριωτών μου. Δεν γνωρίζω την διάσταση του εν λόγω φαινομένου και εύχομαι τα παραδείγματα να είναι σποραδικά. Πάντως το φαινόμενο είναι υπαρκτό και θα πρέπει νομίζω να μας απασχολήσει όλους.

Τί θα μπορούσε να γίνει

Είναι γεγονός πως μέσα στην δεκαετία ξεριζωθήκαμε κυριολεκτικά από τον τόπο μας. Διεκδικώντας μια καλύτερη ζωή «παρατήσαμε» τα πάντα: σπίτια, χωράφια, περιουσίες, συγγενείς… Τώρα αυτοκινδυνεύουμε να χάσου­με και την καταγωγή μας. Αυτό πάει πολύ! Να γιατί πιστεύω πως οι Σύλλογοι και οι Αδελφότητες είναι απαραίτητο να αντιδράσουν δυναμικά και σε αυ­τόν τον τομέα. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να περιορίσουν το έργο τους μόνο στην κοπή της πίτας. Σίγουρα υπάρχουν διάφοροι τρόποι αντιμετώπισης όλων των προβλημάτων και ειδικά για το συγκεκριμένο φαινόμενο που προαναφέραμε. Έτοιμες συνταγές δεν υπάρχουν. Εξ άλλου η κάθε αδελφό­τητα έχει διαφορετικά προβλήματα, οπότε και διαφορετικοί θα είναι οι τρόποι αντιμετώπισης.

Σε γενικές γραμμές θα προτείναμε την οργάνωση διαφόρων εκδηλώσεων με στόχο να κρατηθεί ζωντανή η φλόγα της αγάπης για τον τόπο καταγωγής μας. Τα θέματα των εν λόγω εκδηλώσεων θα μπορούσαν να έχουν ως αντι­κείμενο προβολής διάφορες ιστορικές προσωπικότητες του χώρου μας, ήθη και έθιμα, πολιτιστική παράδοση, κ.λ.π. Με την νέα γενιά, με τα παιδιά που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στην Ελλάδα, δεν είναι καθόλου δύσκολο να οργανωθούν εκδρομές στα αξιοθέατα μέρη μας, κάτι που θα τους φέρει σε επαφή με τον τόπο των γονέων και παππούδων τους. Οι κεντρικοί Σύλλογοι με τους αριστούχους Βορειοηπειρώτες μαθητές από όλη την Ελλάδα, θα μπορούσαν να πραγματοποιήσουν ειδικούς εορτασμούς σε συγκεκριμένες επετείους, όχι μόνο για να τους φέρουν σε επαφή μεταξύ τους, αλλά και για να προβάλουν στην ελληνική κοινωνία το «κατόρθωμά» τους. Ίσως τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης της Ελλάδος να «διαθέσουν» μερικά δευτερόλεπτα στο πρόγραμμά τους ή δύο τρεις γραμμούλες στις σελίδες των εφημερίδων τους για τις εν λόγω εκδηλώσεις, γιατί όπως καλά ξέρουμε όλοι, τις πορείες διαμαρτυρίας μας δεν τις προβάλουν. Με ποιο ουσιώδη τρόπο θα μπορούσαν να εκμεταλλευθούν οι άνθρωποι της τέχνης, των γραμμάτων, του πολιτισμού για να οργανωθούν εκθέσεις ζωγραφικής, λαογραφικά συγκροτήματα, ομι­λίες κ.λ.π.

Υπερήφανοι για την καταγωγή μας

Κάθε άνθρωπος πιστεύω έχει το δικαίωμα να αισθάνεται υπερηφάνεια για την καταγωγή του, όποια και αν είναι αυτή. Δεν τρέχουν λόγοι γιατί οι Βορειοηπειρώτες να αποτελούν εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα. Απεναντίας, εμείς οι Βορειοηπειρώτες που ζούμε στην Ελλάδα, δεν έχουμε γιατί να κρύψουμε την καταγωγή μας, δηλώνοντας Βορειοηπειρώτες στην ουσία δη­λώνουμε Έλληνες. Αυτό δεν επιθυμούμε; Ελληνική είναι λοιπόν, η καταγωγή μας. Και αυτό μας κάνει υπερήφανους. Ανήκουμε σε μια φυλή με αρχαία ιστορία και πλούσιο πολιτισμό. Το ότι υπάρχουν άνθρωποι έστω και «τρανοί» έστω και με «δύναμη», έστω και αυτοί ελληνικής καταγωγής, που δυστυχώς διαχειρίζονται σήμερα την τύχη μας και διαχωρίζουν τον ελληνισμό σε κα­τηγορίες (εμάς απ’ ότι φαίνεται μας κατατάσσουν σε δεύτερη θέση) δεν πρέ­πει να μας κάνει να ντρεπόμαστε.

Θα πρέπει να είμαστε υπερήφανοι και αυτό να το δηλώνουμε, πως ανήκουμε από αρχαιοτάτους χρόνους στους Ηπειρώτες που πρωτοστάτησαν με γνώση και άρματα υπέρ του ελληνισμού. Οι κάτοικοι της Ηπείρου από αρχαιοτάτων χρόνων ήσαν Έλληνες, άλλωστε και το όνομα Ελλάς όπως είναι ιστορικά βεβαιωμένο εδόθη από τους Ελλούς, οι οποίοι κατοικούσαν γύρω από την αρχαία πόλη Δωδώνη. Από την Ήπειρο οι πρώτοι Έλληνες διεσπάρησαν προς τον Νότο και συγκεκριμένα από εκείνους που κατοικούσαν στην γύρω από την Δωδώνη χώρα Ελλοπία, Σελλών ή Ελλών ελήφθη το όνομα Ελλάς, γι’ αυτό και η Ήπειρός μας εθεωρείτο «η κοιτίς του ελληνικού ονόματος».

Είμαστε υπερήφανοι γιατί είμαστε απόγονοι των μεγαλυτέρων Ελλήνων ευεργετών. Θέλω να πιστεύω πως δεν θα υπάρχει Έλληνας που να μην γνω­ρίζει το Ζάππειο Μέγαρο, τις Σχολές Αρσάκη, την Ακαδημία και το Αστεροσκοπείο Αθηνών. Ίσως όμως, πολλοί δεν γνωρίζουν πως οι ευεργέτες αυτών των σπουδαίων έργων, τα αδέλφια Ζάππα, ο Αρσάκης, ο Σίνας ήσαν Βορειοηπειρώτες.

Είμαστε υπερήφανοι, γιατί είμαστε κάτοχοι μιας πλούσιας ελληνικής πολι­τιστικής παράδοσης. Κληρονομήσαμε από γενιά σε γενιά με θυσίες (που κάποτε θα πρέπει να αναγνωρισθούν από την ελληνική πολιτεία) την ελληνι­κή γλώσσα (ένας παράγοντας που μας κράτησε ζωντανούς ως Έλληνες), τα ελληνικά ηπειρωτικά ήθη και έθιμα, την ορθόδοξη πίστη. Μου είναι δύσκολο, στα πλαίσια ενός άρθρου, να προτείνω κάτι για όλη αυτή την κληρονομιά. Θα αναφερθώ μόνο σε κάτι απλό. Αξίζει πιστεύω τον κόπο, το Υπουργείο Πολι­τισμού της Ελλάδος να δώσει ένα ειδικό βραβείο στην Δροπολίτικη Στολή, που την θεωρώ μία από τις καλύτερες του κόσμου (αν όχι η καλύτερη). Ας με διαψεύσει κάποιος! Στην Βόρειο Ήπειρο ακτινοβολούν ελληνισμό όχι μόνον οι άνθρωποι και τα μνημεία πάνω από την γη (μοναστήρια, εκκλησίες κ.λ.π.) αλλά και ο χώρος κάτω από τα πόδια μας.

Το Βουθρωτό, η Αντιγώνεια, η Απολλωνία, τα Σωφράτικα μιλούν την γλώσ­σα των Ελλήνων. Δεν είμαι ιστορικός και δεν θέλω να κάνω ιστορία. Μου αρ­κεί να εκμεταλλευτώ από τα δεδομένα της (της ιστορίας) το γεγονός πως η Δρόπολη και ο Βούρκος είναι τόσο Ελληνικά, όσο κάθε άλλη περιοχή της Ελ­λάδος. Η ελληνικότητά μας λοιπόν ιστορικά είναι δεδομένη. Γι’ αυτό και α­ναρωτιέμαι, γιατί υπάρχουν συμπατριώτες μας που προσπαθούν να «κρύψουν» την καταγωγή τους. Τί τους αναγκάζει;

Το μπέρδεμα

Έχω την αίσθηση πως οι ρίζες του προαναφερόμενου φαινομένου θα πρέ­πει να αναζητηθούν στο μπέρδεμα που γίνεται μεταξύ της ελληνικής καταγω­γής των Βορειοηπειρωτών και της αλβανικής υπηκοότητας.

Αν ταυτόχρονα έχουμε υπ’ όψη μας και την εικόνα που έχει διαμορφωθεί στην Ελλάδα για τους Αλβανούς (προς το παρόν και για το θέμα που γράφω δεν με απασχολεί το πόσο αληθινή είναι αυτή η εικόνα και ποιοι οι πα­ράγοντες που την διαμόρφωσαν) τότε θα μπορέσουμε πιο εύκολα να απαντήσουμε στο ερώτημα: τί αναγκάζει τους Βορειοηπειρώτες να κρύψουν την καταγωγή τους. Η απάντηση: Η αντιμετώπισή τους ως ξένοι, ως αλλοδαποί, ως Αλβανοί. Η μη αναγνώρισή τους από την κοινή γνώμη ως Έλληνες, είναι το μεγάλο παράπονό τους. Με χαρτιά οι Βορειοηπειρώτες είναι Αλβανοί υπήκοοι, με καρδιά και με ψυχή ήταν και θα παραμείνουν Έλληνες. Περί αυτού δεν χρειάζονται σχόλια, δεν υπάρχει αμφιβολία.

Είναι γεγονός πως μια μεγάλη μερίδα της Ελληνικής Κοινωνίας δεν γνω­ρίζει τί είναι Βόρειος Ήπειρος και τί Βορειοηπειρώτες. Θα τολμούσα να πω, πως στα ελληνικά σχολεία διδάσκονται μόνον ίχνη της ιστορίας της, ενώ τα Μ. Μ. Ε. μας έχουν ξεχάσει εντελώς. Αν σήμερα η κοινή ελληνική γνώμη στο σύνολό της γνωρίζει τί είναι τα Σκόπια, αυτό οφείλεται κατά έναν μεγάλο βαθμό στα Μ. Μ. Ε. Ταυτόχρονα εάν η ελληνική κοινή γνώμη στο σύνολό της γνωρίζει ελάχιστα για την Βόρειο Ήπειρο, αυτό οφείλεται σε έναν μεγάλο βαθμό ξανά στα Μ. Μ. Ε. της Ελλάδος.

Μερικοί συμπατριώτες μας για να αποφύγουν την δυσάρεστη αντιμετώ­πιση που θα είχε η δήλωσή τους ως Βορειοηπειρώτες, (σημειώστε το μπέρδεμα Βορειοηπειρώτης – Αλβανός) ίσως έχαναν την «καλή γειτονιά» τα συμπε­θεριά, τους πελάτες κ.λ.π., το βρίσκουν πιο ενδιαφέρον να δηλώσουν ως γενέτειρά τους τα Καλάβρυτα και όχι την Δρόπολη, την Καλαμαριά και όχι τον Βούρκο, τα Γιαννιτσά και όχι το Πωγώνι. Προσωπικά λυπάμαι. Δεν έχω την δύναμη όμως να πράξω κάτι άλλο.

«Ομογενής», Μάιος 2001