Ξανά πυριτιδαποθήκη: Πώς οι Ευρωπαίοι έχασαν (πάλι) το παιχνίδι στα Βαλκάνια
Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξακολουθεί να κρατάει μισόκλειστη την πόρτα στην Αλβανία, τη Βοσνία – Ερζεγοβίνη, το Μαυροβούνιο, το Κόσοβο και τη Βόρεια Μακεδονία επιτρέποντας στη Ρωσία να διεισδύσει στην περιοχή. Η Μόσχα κατηγορεί το ΝΑΤΟ ότι «δι’ αντιπροσώπων» προκαλεί ένταση και αφήνει να εννοηθεί ότι δεν θα παρακολουθεί αμέτοχη τις εξελίξεις.
Προ ημερών θυμηθήκαμε μια εστία έντασης που είχε σχεδόν ξεχαστεί: το Κόσοβο. Χρειάστηκε να ηχήσουν οι σειρήνες και να αρχίσει η διασπορά ψευδών ειδήσεων για ανάπτυξη σερβικών δυνάμεων, συνδυασμός που λίγο έλειψε να οδηγήσει σε έκρηξη. Η ένταση αποκλιμακώθηκε με αμερικανική παρέμβαση και το Κρεμλίνο έσπευσε να εκφράσει την υποστήριξή του στο Βελιγράδι.
Η αποκλιμάκωση όμως είναι πρόσκαιρη και η εστία αυτή μπορεί να αναφλεγεί ανά πάσα στιγμή. Όπως και οι άλλες εστίες έντασης στην περιοχή των δυτικών Βαλκανίων, όπου επικρατεί μία φαινομενική κανονικότητα.
Βίοι… παράλληλοι
Ο δυτικός Τύπος έσπευσε να κατηγορήσει τον Πούτιν ότι προσπαθεί να εκμεταλλευτεί την κρίση υποδαυλίζοντας τις εθνικές εντάσεις μεταξύ Κροατών, Βόσνιων και Σέρβων ξεχνώντας ότι η ενιαία Γιουγκοσλαβία διαλύθηκε με πρωτοβουλία Ευρωπαίων και Αμερικανών. Αφήνει μάλιστα έξω από το κάδρο τον παράγοντα Αλβανία για προφανείς λόγους – τα Τίρανα, ως μέλος του ΝΑΤΟ, λαμβάνουν εντολές μόνο από αυτό.
Η Ρωσία έχει δηλώσει κατηγορηματικά ότι υποστηρίζει απόλυτα τη Σερβία χαρακτηρίζοντας «απολύτως αναιτιολόγητες» τις θέσεις των Αλβανών Κοσοβάρων.
«Πιστεύουμε ότι οι χώρες που έχουν αναγνωρίσει το Κόσοβο και είναι εγγυητές πρέπει να χρησιμοποιήσουν όλη την επιρροή τους για να προειδοποιήσουν τις αρχές του Κοσόβου να μην κάνουν απρόσεκτα βήματα που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε περαιτέρω κλιμάκωση» δήλωσε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ ρίχνοντας το μπαλάκι στους Δυτικούς συμμάχους των Αλβανών του Κοσόβου.
Ο Βλαντίμιρ Ντζαμπάροφ, αναπληρωτής πρόεδρος της ρωσικής Άνω Βουλής, δήλωσε στο πρακτορείο ειδήσεων RIA ότι «σε περίπτωση κλιμάκωσης της κατάστασης γύρω από τη Σερβία, η Ρωσία θα βοηθήσει το Βελιγράδι χωρίς να πάρει μέρος απευθείας σε μία σύγκρουση». Δηλαδή η Μόσχα προειδοποιεί ότι είναι έτοιμη να μπει στο παιχνίδι των Βαλκανίων παίζοντας ακριβώς τον ίδιο ρόλο με τους Αμερικανούς στην Ουκρανία. Κατά τον ίδιο δεν αποκλείεται η αποστολή ρωσικών όπλων στη Σερβία εφόσον το Βελιγράδι το ζητήσει.
Ο λόγος για τον οποίο κλιμακώθηκε η ένταση είναι διοικητικός, αλλά αρκετός για να διαταράξει τις λεπτές ισορροπίες: Οι αρχές του Κοσόβου ζήτησαν να αντικατασταθούν οι πινακίδες κυκλοφορίας των οχημάτων που έρχονται από τη Σερβία και αντί των σερβικών να μπουν κοσοβαρικές, ενώ σχεδιάζουν να απαγορεύσουν στους Σέρβους του Κοσόβου, που είναι η μειονότητα, να χρησιμοποιούν σερβικές ταυτότητες όταν περνούν τα σύνορα.
Η Σερβία δεν αναγνωρίζει τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσόβου του 2008, θέση την οποία συμμερίζεται η Ρωσία. Μάλιστα βουλευτής του κυβερνώντος κόμματος δήλωσε ότι το Βελιγράδι πρέπει να αρχίσει την «αποναζιστικοποίηση των Βαλκανίων», χρησιμοποιώντας την ίδια γλώσσα που χρησιμοποίησε το Κρεμλίνο για να αιτιολογήσει την εισβολή στην Ουκρανία.
Το επικίνδυνο ντόμινο
H Ρωσία όμως έχει ρόλο και στη διαμάχη Σέρβων και Βόσνιων. Ο Μίλοραντ Ντόντικ, ο οποίος εκπροσωπεί τους Σέρβους στη συλλογική προεδρία της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης, έχει υποστηρίξει την ανακήρυξη της αυτονομίας των δύο ρωσόφωνων επαρχιών στην ανατολική Ουκρανία στοιχιζόμενος με τις θέσεις του Κρεμλίνου.
Η Βοσνία – Ερζεγοβίνη αποτελείται από την Ομοσπονδία Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, τη Republika Srpska – όπου συγκεντρώνεται το σερβικό στοιχείο – και την περιφέρεια του Μπρτσκο. Ο Ντόντικ υποστηρίζει τη συγκρότηση νέου σερβικού στρατού και συντάσσεται με τους αυτονομιστές που επιδιώκουν τη διάσπαση της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης.
Η Γερμανία σε απάντηση πάγωσε τη βοήθεια, ύψους 120 εκατ. ευρώ, για έργα υποδομής στη σερβική περιοχή της Βοσνίας, κάτι που πυροδότησε τα εθνικιστικά πάθη, με τους Σέρβους να αισθάνονται ότι αποκλείονται από την ευρωπαϊκή προοπτική. Επιπλέον η Βρετανία, κατηγορώντας τον Ντόντικ ότι υπονομεύει τη σταθερότητα, του επέβαλε ταξιδιωτική απαγόρευση. Αλλά είναι εξαιρετικά αμφίβολο κατά πόσον η πολιτική των κυρώσεων θα επαναφέρει τη σερβική κοινότητα κοντά στις ευρωπαϊκές θέσεις.
Χαρακτηριστικό της απομόνωσης στην οποία περιέρχονται, εκτός από τη Βοσνία – Ερζεγοβίνη, και τα άλλα κράτη των δυτικών Βαλκανίων είναι ότι στην πρόσφατη σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. οι ηγέτες των δυτικών Βαλκανίων έδωσαν συνέντευξη Τύπου από την οποία απουσίασαν οι εκπρόσωποι της Ε.Ε. Η στάση αυτή θεωρήθηκε προσβλητική για τη Βοσνία – Ερζεγοβίνη, το Κόσοβο και τη Βόρεια Μακεδονία.
Το επαναλαμβανόμενο λάθος
Η στάση των Ευρωπαίων δεν αφήνει αδιάφορη τη Ρωσία, που επιδιώκει να προσδέσει τις χώρες αυτές στο «άρμα» της. Κάτι που έχει ήδη επιτύχει με τη Σερβία, όπου οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως έχει πέσει κάτω από το 50% το ποσοστό των πολιτών που επιθυμούν την ένταξη της χώρας στην Ε.Ε.
Στο μεταξύ τα δυτικά Βαλκάνια βιώνουν ένα άνευ προηγουμένου ρεύμα φυγής νέων με υψηλή μόρφωση στο εξωτερικό, σε αναζήτηση καλύτερης τύχης. Οι νέοι μεταναστεύουν στην Ευρώπη αναζητώντας δουλειές. Η περιοχή των δυτικών Βαλκανίων εκτιμάται ότι θα χάσει τον μισό πληθυσμό της τις επόμενες δύο δεκαετίες. Και το ερώτημα είναι, όταν και αν αποφασιστεί η διεύρυνση της Ε.Ε. με την ένταξη στο «κλαμπ» των δυτικών Βαλκανίων, πόσος κόσμος θα έχει μείνει σε αυτές τις χώρες για να υιοθετήσει το ευρωπαϊκό όραμα.
Η συζήτηση για την ευρωπαϊκή προοπτική των δυτικών Βαλκανίων άρχισε στα μέσα της δεκαετίας του 2000, αλλά η διαδικασία είναι απελπιστικά αργή. Χρόνος που επιτρέπει την καλλιέργεια αντιευρωπαϊκών προσεγγίσεων και αφήνει χώρο στη Ρωσία και την Κίνα να αυξήσουν την επιρροή τους.
Η έλλειψη χρονοδιαγράμματος για τις χώρες των δυτικών Βαλκανίων σημαίνει πρακτικά ότι δεν είναι υποχρεωμένες να αναλάβουν πρωτοβουλίες για μεταρρυθμίσεις. Το βέβαιο είναι πως η Ε.Ε., κρατώντας στο περιθώριο τα δυτικά Βαλκάνια από το 2003, τελικά υπονομεύει τη δική της επιρροή στην περιοχή. Η Αλβανία και η Βόρεια Μακεδονία πληρούν τα κριτήρια για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων ήδη από το 2018, αλλά έχουν περάσει τέσσερα χρόνια και δεν έχει γίνει ούτε ένα βήμα προς τα εμπρός.
Η Αλβανία μάλιστα, που είναι κράτος – μέλος του ΝΑΤΟ, προειδοποίησε ότι η έλλειψη δεσμεύσεων εκ μέρους της Ε.Ε. για ενταξιακές διαπραγματεύσεις προκαλεί ζητήματα ασφάλειας στα δυτικά Βαλκάνια και ζήτησε από το ΝΑΤΟ να αναλάβει περισσότερες πρωτοβουλίες για να σταματήσει η ρωσική διείσδυση. Δηλαδή τα Τίρανα στρέφουν το βλέμμα προς την Ουάσιγκτον για να αντιμετωπιστούν τα ζητήματα ασφάλειας στην ευρύτερη περιοχή, όπου θα έπρεπε τον πρώτο λόγο να τον έχουν οι Ευρωπαίοι.
Μέχρι να βρεθεί όμως ο ευρωπαϊκός βηματισμός, τα Βαλκάνια θα είναι πεδίο αντιπαράθεσης μεταξύ ΗΠΑ, Ρωσίας και Κίνας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Και προφανώς οι εστίες έντασης που δεν έχουν κλείσει μετά τους πολέμους στη Γιουγκοσλαβία, στη Βοσνία και στο Κόσοβο, μπορούν ανά πάσα στιγμή να αναφλεγούν, βυθίζοντας στη δίνη της βίας ολόκληρη τη Βαλκανική.
topontiki.gr
