Πότε άρχισε η Ελληνική Επανάσταση του 1821;

Πολλά έχουν γραφεί για τον καθορισμό της συμβατικής ημερομηνί­ας 25 Μαρτίου 1821 σαν ημέρας έναρξης της Ελληνικής Επανάστα­σης καθώς και τον τό­πο της.

Και ερίζουν τα Καλάβρυτα (Μονή Α­γίας Λαύρας) και η Καλαμάτα. Ας μη λησμονηθεί ότι ή «Ελληνική Επανάστα­ση» άρχισε από το Φεβρουάριο του 1821 με τη διάβαση του Προύθου από τον Αλέ­ξανδρο ‘Υψηλάντη. Αλλά ’Ηπειρώτες σύγ­χρονοι των γεγονότων ο ιατρός Λουκάς Βάγιας, αδελφός του Θανάση Βάγια από τη Λέκλη, ο Λουκάς Χορμόβας από το Χόρμοβο και οι Κυριακούλης καί Δ. Κ. Αθανασίου από το Αργυρόκαστρο πλη­ρεξούσιοι στήν Γ’ Εθνική Συνέλευση της Έλλ. Επανάστασης δίνουν την Ηπειρω­τική εκδοχή ότι η Επανάσταση άρχισε από τον Δεκέμβρη του 1820.

Το έγγραφο πού ακολουθεί δημοσιεύ­τηκε στον εφημερίδα του Κορομηλά.

«Προς την Εθνικήν Γ’ Συνέλευσιν εν Επιδαύρω.

» Επειδή η Ήπειρος έχει το δικαίωμα να καταταχτεί εις τον χο­ρόν των ελευθέρων επαρχιών της Ελληνικής Πολιτείας διά τας πολλάς θυσίας τας οποίας έκαμε και κάμνει υπέρ του τελευταίου αγώνος, απεφασίσαμεν προ πολλοί να στείλωμεν από μέρους της Ηπείρου πληρεξουσίους εις την Εθνι­κήν ταύτην Συνέλευσιν. Μη δυνάμενοι όμως διά τας εις όλον το έθνος γνωστάς περιστάσεις να συνεννοηθώμεν μετά των εν Μεσολογγίω συναδέλφων μας Ηπειρωτών, εκλέξαμεν ημείς οι ενταύθα ευρισκόμενοι μόνον 4, κοιτά το γράμμα τις πλη­ρεξουσιότητας, το οποίον εδώσαμεν εις αυτούς αφίνοντες το δικαίωμα εις τους εκείσε νι εκλέξωσιν άλλους τόσους.

»Οι λόγοι του δικαιώματος τού­του είνε πολλοί και γνωστοί, νομίζομεν, εις όλον το Έθνος. Εκθέτομεν όμως και ημείς εν βραχυλογία τινάς εξ αυτών υπ’ όψιν της Εθνι­κής Συνελεύσεως. Το Σούλι ήρχισε τον ιερόν αγώνα τέσσαρας μήνας προ των άλλων μερών της Ελλά­δος, αποστατήσαν το 1820 έτος τον Δεκέμβριον μήνα. Οι ανίκητοι και τουρκομάχοι εξ αρχής Σουλιώται, ηνωμένοι με Λακκιώτας, με Χορμοβίτας, με Ριζιώτας, με Χειμαρραίους και άλλους Ηπειρώτας, κατετρόμαξαν το στρατόπεδον του Χουρσίτη και εμπόδισαν πολύν καιρόν την ορμήν των εχθρών κατά της Δυτικής Ελλάδος. Τα χωρία των Ίωαννίνων δύο ώρας μακράν αυτών απέχοντα, τα Κούρεντα και άλ­λα, η Άρτα, τα Τζουμέρκα, οι Καλαρρύται, τα Κατσανοχώρια, το Ραδοβίσι (Ροδότοποι) και μετά ταύτα η Γότιστα εμιμήθησαν το παράδει­γμά των. Οι Ζαγορίσιοι υπό την ο­δηγίαν του Αλεξίου Μούτσου κατετάχθησαν εις τον ιερόν τούτον α­γώνα, στρατοπεδεύσαντες εις Τσοντίλαν και Δοβράν, και ούτως έγινεν η Ήπειρος το θέατρον του πολέμου και το προπύργιον της Ελλάδος. Αφού δε επολέμησαν πολύν καιρόν ενδόξως και με Ηπειρωτικήν ανδρείαν όλοι οι κάτοικοι αυτών των αποστατησάντων τμημάτων, έκαυσαν και κατερήμωσαν την πατρίδα των διά ν’ αφαιρέσουν κάθε μέσον διατηρήσεως εις τον εχθρόν καί όσοι διεσώθηκαν από το ξίφος του Άρεως απέρασαν με τας φαμιλίας των εις την Ελλάδα διά να συναγωνισθούν μετά των λοιπών Ελλήνων. Επρόσφεραν εις αυτό το διάστημα σημαντικάς εκδουλεύσεις εις το Έθνος, αγωνιζόμενοι με απαραδειγμάτιστον ανδρείαν υπέρ πίστεως και πατρίδος, και τόσον ώστε όπου ήτον στρατόπεδον, εκεί και Ηπειρώται. Εδιατήρησαν το Μεσολόγγιον με ποταμούς αιμά­των, και το διατηρούν ακόμη πολεμούντες μ’ όλους τους εχθρούς της Ελλάδος και δι’ όλην την Ελ­λάδα. Διατί λοιπόν ή Ήπειρος, μία από τας μεγαλυτέρας επαρχίας της Ελλάδος, ήτις έλαβε τόσον μέγα μέρος εις τον ιερόν τούτον αγώνα να είναι έκτος της ελληνικής ολομελείας και να υστερήται της ελληνικής Πολιτείας τα δικαιώμα­τα, τα οποία απολαμβάνουν το Ασπροπόταμον, τα Άγραφα, το Πατρατζίκι, το Ζητούνι, η Κάρυστος, η Κάσσος και η Κρήτη; Διατί οι Η­πειρώται να υστερώνται τα δικαιώ­ματα της κοινής πατρίδος, ενώ με τα στήθη των ανήγειραν αυτήν; Τα Ηπειρωτικά δικαιώματα γινώσκουσα καλώς η πρώτη Εθνική Συνέλευσις εδέχθη προθύμως τους πλη­ρεξουσίους. Απαιτούμεν λοιπόν ύ­στερον από τόσα λαμπρά και ένδο­ξα κατορθώματα και εις την Γ’ Ε­θνικήν Συνέλευσιν την υποδοχήν των πληρεξουσίων μας, και ευέλπιδες όντες εις την δικαίαν απόφασιν του έθνους, υποσημειούμεθα.

Τη 13 Απριλίου 1826. Επίδαυρος.

Οι πληρεξούσιοι της Ηπείρου Λουκάς Βάϊας, Λουκάς Χορμόβας, Κυριακούλης, Δ. Κ. Αθανασίου.