Το χωριό με τις 24 κούλες

Το χωριό με τις 24 κούλες

Στην Καλογοράντζη βρίσκονται 24 κτίρια του 18 αιώνα που οι συγχωριανοί μου, λόγω της μορφής και του τρόπου κατασκευής τους, τα αποκαλούν κούλες. Απ’ αυτές διατηρούνται σε σχετικά καλή κατάσταση μόνον τρεις. Οι άλλες ή έχουν τροποποιηθεί ή  καταστραφήκαν.

Με τις κούλες έχει άμεση σχέση και το όνομα του χωριού. 

Στον τόπο μας, ιστορικά, το σύστημα του τσιφλικιού άρχισε τον 17ο αιώνα, ενώ πήρε μεγάλη διάσταση τον 18ο αιώνα. Εκείνη την περίοδο χτίστηκαν οι κούλες οι οποίες χρησιμοποιούνταν για την αποθήκευση των γεωργικών προϊόντων.

Στον καιρό της τουρκοκρατίας η αλλαξοπιστία εξαγοραζόταν με παροχή γης, με αξιώματα, κλπ. Κανένας Γοραντζινός είτε Δροπολίτης, δεν αλλαξοπίστησε. Διατήρησαν την ορθόδοξη πίστη τους και  μετατράπηκαν έτσι  σε τσιφτσίδες των μπέηδων και αγάδων του Αργυρόκαστρου, οι περισσότεροι εκ των οποίων με καταγωγή από το Σούλι.

Το χωριό με τις πολλές κούλες ονομάστηκε Κουλογοραντζή. Διατήρησε αυτό το όνομα  μέχρι τα μέσα του 18ου αιώνα. Η τότε επιτροπή του χωριού με δημογέροντα τον Κίτσιο Παππά το όνομα Κουλογοραντζή, που χτυπούσε άσχημα στο αυτί, αποφάσισε  να το αντικαταστήσει με το Καλογοραντζή.  Κακώς που αποκαλούμε το χωριό μας Γοραντζή. Το κανονικό όνομά της αρμόζει κιόλας καλύτερα στην καταγωγή μας.

Οι κούλες είναι χτισμένες σε παράλληλη ευθεία με  την πεδιάδα. Χτίστηκαν αφού υπήρχε το χωριό. Δεν προΰπήρξαν. Οι περισσότερες  είναι τριώροφες. Μόνον μία είναι τετραώροφη. Μέχρι το δεύτερο όροφο σε οδηγούσε η εσωτερική πέτρινη σκάλα. Πιο πάνω η ξύλινη.

Η είσοδος, συνήθως, βρισκόταν στην κύρια πρόσοψη της κούλας. Καμιά φορά (αυτό εξαρτιόταν από την κλίση του εδάφους) βρισκόταν και σε άλλη πρόσοψη. Η πόρτα συνήθως ήταν ξύλινη κι από μέσα ασφαλιζόταν  με καταπαχτή.

Στον  τρίτο όροφο ήταν το μικρό παράθυρο – το λεγόμενο παρατηρητήριο της εισόδου.

Ο πρώτος όροφος, χρησίμευε για την αποθήκευση των γεωργικών προϊόντων και για τη στέγαση των ζωών. Φωτιζόταν από μικρούς φεγγίτες.

Ο δεύτερος όροφος – ένα ενιαίο δωμάτιο – χρησίμευε και αυτός για την αποθήκευση των γεωργικών προϊόντων. Φωτίζονταν και αυτός από μικρούς φεγγίτες.

Ο τρίτος όροφος – κατοικήσιμος χώρος – ήταν χωρισμένος στα δυο. Το ένα μέρος χρησίμευε σαν μαγειρείο, ενώ το άλλο σαν καθιστικό και υπνοδωμάτιο. Στη στενή πλευρά του μαγειρείου, συνήθως προς τον Βορρά, ήταν η εστία της φωτιάς. Δεν υπήρχε τζάκι. Στον τοίχο ήταν οι καμάρες, στις οποίες τοποθετούνταν διάφορα αντικείμενα. Ο νεροχύτης βρισκόταν συνήθως στη δυτική πλευρά. Στη δυτική πλευρά δεν γινόταν κανένα άνοιγμα, δεν κοβόταν παράθυρο, κ.τ.λ., λόγω υγρασίας. 

Οι κούλες προς την ανατολή είχαν μια προεξοχή σε μορφή μπαλκονιού, η οποία ήταν κλειστή από τη βορινή και δυτική πλευρά και είχε παράθυρα προς την ανατολή. Επικοινωνούσε με το καθιστικό με πόρτα. Από την προεξοχή  αυτή αγνάντευες άνετα όλη την πεδιάδα της Δρόπολης και το Αργυρόκαστρο.

Layout 1
Σχέδια του πρώτου, δεύτερου και τρίτου ορόφου.

Το πάχος των εξωτερικών τοιχωμάτων, στους οποίους δεν υπάρχει καθόλου συνδετικό ζωνάρι, ξεπερνάει το 1μ. Η τέλεια τεχνική κατασκευής βοήθησε ώστε οι κούλες να έχουν μεγάλη αντοχή. Ο τρόπος κατασκευής τους, η έλλειψη στοιχειωδών διακοσμητικών αντικειμένων, προπάντων στον τρίτο όροφο, που ήταν χώρος διαμονής, η απουσία τζακιού και καθιστικού, όλα αυτά δείχνουν ξεκάθαρα ότι οι κούλες δεν χρησίμευαν για μόνιμη κατοικία, μα για προσωρινή. Διέμεναν σε αυτές μόνον την περίοδο της συγκέντρωσης των γεωργικών προϊόντων.

Οι άνετες κατοικίες των ιδιοκτητών της γης του χωριού μας, χτισμένες στην ίδια χρονική περίοδο με τις κούλες, βρισκόταν στην πόλη του Αργυρόκαστρου. 

Οι 24 κούλες χτίστηκαν στην Καλογοράντζη επειδή ήταν κέντρο και σημείο ελέγχου της πεδιάδας της Δρόπολης. Η ομοιότητα στο σχεδιασμό τους μας πείθει ότι είναι χτισμένες στην ίδια χρονική περίοδο. 

Παράλληλα με τις κούλες, την ίδια χρονική περίοδο, χτίστηκε στο χωριό μας  και η μονοκατοικία στην οποία έμενε μόνιμα ο Μουλά Μπεκίρι. ( Σήμερα κατοικείται από την οικογένεια του Χρ. Μπίρνιου). Εκτός από τους υπηρεσιακούς χώρους, είχε και  τα δωμάτια διαμονής, τους χώρους για την αποθήκευση και επεξεργασία των γεωργικών προϊόντων, κ.τ.λ. Λένε ότι η κατοικία αυτή χτίστηκε από την οικογένεια Καραγκιόζη. 

Στο δεύτερο όροφο, εκτός των άλλων δωματίων, υπήρχε κι αυτό με ξύλινο πάτωμα. Οι σανίδες του ήταν αραιά τοποθετημένες, με σκοπό να πέφτει το τραγμένο καλαμπόκι στον κάτω όροφο. Στο προαύλιο βρισκόταν το τεράστιο αλώνι, περιφραγμένο από την κάτω πλευρά με τοίχο. Σε αυτό αλώνιζαν το στάρι. 

Στην νότια πλευρά του οικοπέδου ήταν τα κατώγια όπου στεγάζονταν τα ζώα, καθώς και τα καλύβια στα οποία  αποθηκεύονταν οι ζωοτροφές.

 Το μεγάλο οικόπεδο, η κατοικία, κτλ, προστατευόταν από ψηλούς πέτρινους τοίχους. Η μεγάλη εξώπορτα, που σε οδηγούσε στον αυλόγυρο, επέτρεπε να περάσει άνετα φορτωμένο ζώο με παραγωγή του κάμπου.

Τότε η οικογένεια του Μουλά Μπεκίρι ήταν η μόνη αλλόθρησκη οικογένεια που διέμενε στην Καλογοραντζή κι αισθανόταν πράγματι απομονωμένη. Για να προστατευτεί, έχτισε ψηλούς τοίχους, οχύρωσε γερά την είσοδο, έφτιαξε πολεμίστρες και ειδικό χώρο για τους φρουρούς. Το 1800, αφού δεν μπόρεσε να αντέξει την απομόνωση και το εχθρικό περιβάλλον, τα μάζεψε κι έφυγε από το χωριό. Μετά την απομάκρυνση, η περιουσία αυτής της οικογένειας πέρασε στο μοναστήρι και αργότερα στην οικογένεια του Μίχου Μπίρνιου. Με την απομάκρυνσή της καμία άλλη αλλόθρησκη οικογένεια, εκτός από μεμονωμένα άτομα, βοσκοί, κτλ, δεν  εγκαταστάθηκε προσωρινά ή μόνιμα στην Καλογοραντζή. 

Οι μικρές πέτρινες κατοικίες, τα θρησκευτικά μνημεία, οι κούλες, καθώς και πολλοί παραδοσιακοί χώροι, δείχνουν έμπρακτα την έντονη και διαχρονική ζωή των προγόνων μας πάνω σε αυτά τα χώματα. 

(Από το βιβλίο του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΧΡ. ΚΑΜΠΕΡΗ«Στον τόπο μας από αρχαιοτάτους χρόνους»)

Σχετικά άρθρα: