Η Δολιβίστα

Η Δολιβίστα

ΕΞΑΦΑΝΙΣΜΕΝΑ ΧΩΡΙΑ

Θανάσης ΜΠΟΛΟΣ-ΜΠΙΡΜΠΙΛΗΣ

Ο Οικονόμος Σπυρίδων Δημητριάδης από το Χλωμό, στο κεφάλαιο «ΙΣΤΟΡΙΚΑΙ ΣΕΛΙΔΕΣ» του «ΚΩΔΙΚΟΣ» του, γράφει και τα εξής:

«Εξ αρχαίου Κώδικος, φέροντος χρονολογίαν 1600 και ευρισκο­μένου μεταξύ των κειμηλίων της Ιεράς Μονής Σωτήρος εν τη περιοχή Τσιάτιστης, πληροφορούμεθα ότι εκτός των ως άνω μνημονευθέντων χωρίων εν τη λεκάνη ταύτη του Πωγωνίου υπήρξαν και τα εξής χωριά: Εις τας μεν υπώρειας του Μακρύκαμπου το χωρίον Οψάδα, πλησίον δε της Τσιατίστης, προς βοράν το χωρίον Άγιος Νικόλαος, εντός δε των συνόρων Χλωμού η Δολιβίστα και τα Τσιδίσπιτα και εις την περιοχήν Σχωριάδων η Πάρα. Και τα μεν Τσιδόσπιτα και η Πάρα, ήσην συνοικισμοί μάλλον ή χωρία. Τα δε λοιπά ήσαν χωριά αριθμούντα ανά 60-80 οικογένειας. Ως εκ των αλλεπαλλήλων δε ληστρικών επιδρομών και επιδημικών νόσων, τα χωριά ταύτα ερημώθησαν και οι κάτοικοι αυτών, οι μεν της Οψάδας μετώκησαν εις Σωπικήν, οι δε του Αγίου Νικολάου εις Τσιάτισταν και Χλωμόν και οι της Δολιβίστης και Τσιδόσπιτων εις Χλωμόν και οι της Πάρας εις Σχωριάδες…»

Σχετικά με το γεγονός της μετοίκησης των χωριών καμιά αντίρρηση. Αν αναφερθούμε όμως στα αίτια που προβάλλονται για τον ξεκληρισμό των κατοίκων από τα χωριά τους, δεν είναι πολύ πειστικά, ή δεν αφορούν όλα τα χωριά. Οι ληστρικές επιδρομές και οι επιδημικές ασθένειες αφορούσαν και τα άλλα χωριά, μάλιστα μικρότερα σε αριθμό κατοίκων. Άλλα ήταν τα αίτια. Συγκεκριμένα έχω το λόγο στον ξεκληρισμό της Δολιβίστας. Μα μήπως ο Οικονόμος δεν τα γνώριζε; Όχι. Τα καλογνώριζε, μα δε μπορούσε τότε, το 1922, στο νεοσύστατο Αλβανικό κράτος, το μόνο νεοεξισλαμισμένο στα Βαλκάνια, να κατακρίνει Σουλτάνους και Πύλες για τις εξισλαμιστικές τους ενέργειες προς τους κατοίκους των περιοχών μας στην Ήπειρο. Όπως δε μπορούσαμε κι εμείς παιδιά να γιορτάσομε την 25η Μαρτίου σαν εθνική γιορτή μας, αλλά παίρναμε από ένα κυπρί, σχηματίζαμε μια ολόκληρη «στάνη» και παίζαμε στις πρασινάδες του χωριού τραγουδώντας:

Φευγάτε φίδια

και γκουστερίτσες,

έφτακε ο Βαγγελισμός

να σας κόψει το κεφάλι,

να το ρίξει στο ποτάμι.

Τα φίδια και οι γκουστερίτσες ήταν οι Τούρκοι. Και τότε, η πανούκλα και η χολέρα ήταν πάλι οι Τούρκοι.

Τι είχε συμβεί; Όπως αναφέρουν στα ιστοριογραφήμματά τους οι Μυστακίδης, Πουλίτσας, Στούπης και άλλοι, για να μπορέσουν οι Τούρκοι να εξισλαμίσουν «ειρηνικά» τους κατοίκους στο Πωγώνι, έφεραν στη Δολιβίστα 12 τουρκικές οικογένειες ή και εξισλαμισμέ­νες. Οι οικογένειες αυτές με προνόμια και αποκατεστημένες πολύ καλά οικονομικά, γίνονταν παράδειγμα μίμησης στους φτωχούς Δολιβιστιανούς. Μα έλα που ο Πωγωνίσιος, ο Ηπειρώτης, ο Έλληνας δεν πουλιέται για . . τριάκοντα αργύρια. Και οι μωαμεθανοί που στάλθηκαν στη Δολιβίστα απομονώθηκαν. Δεν τους πλησίαζαν οι ντόπιοι. Τους αποστρέφονταν ως που ύστερα από 5-10 χρόνια, υποχρεώθηκαν να φύγουν. Πήγαν στη Βοστίνα όπως ήρθαν.

Η αποτυχία του εξισλαμισμού του χωριού «ειρηνικά» υποχρέωσε την Πύλη να χρησιμοποιήσει το άλλο άκρο του βούρδουλα. Εστειλε στη Δολιβίστα ειδικές στρατιωτικές μονάδες να αλλάξουν την πίστη των κατοίκων με φωτιά και σίδερο. Έσφαξαν οι Τούρκοι όσους πρόλαβαν (δηλαδή, θέρισε η «πανούκλα» όσους έπιασε). Οι υπόλοιποι διασκορπίστηκαν όπου μπόρεσαν. Οι πολλοί στο Χλωμό, βέβαια, αφού όλο το μέρος του μαρτυρικού χωριού ανήκει στο Χλωμό.

Η απαράμιλλη γενναιότητα και η αφοσίωση στην πίστη και στο εθνικό φρόνημα των Δολιβιστιανών μπροστά στην απερίγραπτη και ανατριχιαστική βαρβαρότητα των οσμανλήδων που αναφέρομε, συνέβηκε κατά τα τέλη του 17ου ή στις αρχές του 18ου αιώνα. Η αναμνηστική πλάκα, που βρίσκεται πάνω από τη θύρα της εκκλησίας Αγία Παρασκευή της Δολιβίστας σήμερα, γράφει:

«… Προ μιας εκατονταετηρίδας ερημώθη τούτο το χωρίδιον εκ της νόσου πανώλους και πολύ ολίγοι εσώθησαν και διεσκορπίσθησαν Αωλβ 7 Ιουνίου 1832». Ενώ οι ιστοριογράφοι τοποθετούν την καταστροφή στα 1660-1670.

Αυτή είναι η πικρή αλήθεια για τη μαρτυρική Δολιβίστα και τους παινεμένους Δολιβιστιανούς, όπως διατυπώνουν αρμόδιοι ιστοριο­γράφοι του τόπου.

Οι κάτοικοι του Χλωμού κάθε χρόνο, την Κυριακή του Θωμά μετά το Πάσχα, συγκεντρώνονταν στη Δολιβίστα, γίνονταν η λειτουργία από τους εκάστοτε ιερείς στην εκκλησία της, Αγία Παρασκευή, και ύστερα… οι καημένες οι γίδες τι τραβούσαν στο σουφλί ως που να ροδοκοκκινίσουν…!

Τραγούδια, φωνές, πυροβολισμοί σε σκοποβολή, γέλια και χαρούμενες συζητήσεις, τα οποία δυστυχώς η γένια μας πήγε να αφανίσει. Και θα αφανιστούν αν, τουλάχιστον δεν θα γράψομε, δεν θα διηγηθούμε, όσοι μείναμε, στα παιδιά μας, στο χωριό μας. Και όχι μονάχα για τη Δολιβίστα, μα να ζωογονήσομε τα τσαλαπατημένα έθιμά μας σε όλα μας τα χωριά απ’ όπου πέρασε η λαίλαπα και ο οδοστρωτήρας του Χότζια «μας».

Γίνονταν και χορός. Όχι όμως στη Δολιβίστα, γιατί δεν υπήρχε κατάλληλος χώρος. Το απόγευμα που γύριζαν στο χωριό οι κάτοικοι καβαλλαραίοι στα μουλάρια τους στολισμένα με κόκκινες βελέντζες και λογής-λογιών λουλούδια από την αξέχαστη αυτή περιοχή της Δολιβίστας στο σαμάρι, το ’στηναν χορό στο χοροστάσι του χωριού ως που νύχτωνε…

Χρόνια και καιροί!

Σχετικά άρθρα: