Σωτηριώτες κιρατζήδες

Σωτηριώτες κιρατζήδες

… Οι γεωργικές ασχολίες των κατοίκων της Σωτήρας, λόγω της φύσεως του εδάφους, ήταν ελάχιστες. Επεκτείνονταν σε κηπάρια και μόνο. Εξαίρεση η καλλιέργεια του καλαμποκιού σε μικρές εκτάσεις από ελάχιστες οικογένειες. Και στην περίπτωση αυτή το σκάψιμο της γής με δικέλλι.

Το πόσο άγνωστο για τους κατοίκους ήταν το όργωμα φαίνεται και από το παρακάτω ανέκδοτο:

Δυο Σωτηριώτες πήγαν για πρώτη φορά, σ’ ένα άλλο χωριό στα καμποχώρια της Δερόπολης. Στο δρόμο τους, στην όχθη χωραφιού, είδαν ένα αλέτρι (ησιόδειο). Το παρατηρούσαν με μεγάλη περιέργεια, γιατί πρώτη φορά έβλεπαν κάτι τέτοιο και ρωτούσε ο ένας τον άλλο «τι σόϊ ζούδιο» ήταν αυτό. Και αφού το περιεργάστηκαν για πολλή ώρα ο «εξυπνότερος» είπε στον άλλο:

Ο Λώλης (Γιώργος) Κουμανέλης . Αρχικιρατζής - Κιρατζήμπασης. Απεβίωσε στα τέλη του 19ου αιώνα.

Ο Λώλης (Γιώργος) Κουμανέλης . Αρχικιρατζής – Κιρατζήμπασης. Απεβίωσε στα τέλη του 19ου αιώνα.

 – Να σου πω εγώ τι είναι: Κάτι ήταν, κάτι τό ‘φαγε κι απόμεινε καρκαλαμιά (Κομποραχιά, σπονδυλική στήλη). Και συνέχισαν ευχαριστημένοι το ταξείδι τους ύστερα από τη λύση του μυστηρίου – αινίγματος …

…Το πρώτο και κυριότερο επάγγελμα των κατοίκων της Σωτήρας, από την εποχή της Τουρκοκρατίας, ήταν του κιρατζή (αγωγιάτη – μεταφορέα). Λέγεται ότι περί τα τέλη του 19ου αιώνα η Σωτήρα αριθμούσε 600 μέχρι 1000 μουλάρια (φορτιάτικα ζώα). Εξαίρεση το άλογο και μάλιστα η φοράδα, ιδιαίτερα για ίππευση.

Οι Σωτηριώτες με τα καραβάνια τους μετέφεραν ξυλεία από το Ζαγόρι στο λιμάνι των Αγίων Σαράντα (Σκάλωμα) και από το λιμάνι διάφορα εμπορεύματα στα Γιάννινα. Ιδιαίτερα αλάτι προς τα ορεινά μέρη της Ηπείρου, αρχίζοντας από τη Σαμαρίνα, το Εφταχώρι, τον Πεντάλοφο, τη Φούρκα, τη Βωβούσα, το Μακρίνο, το Φλαμπουράρι και φθάνοντας μέχρι τη Σμίξη την Αβδέλλα και το Περιβόλι. Το αλάτι απαραίτητο και για τα πρόβατα που ξεκαλοκαίριαζαν στα τεράστια προβατοτόπια των περιοχών αυτών.

Οι κιρατζήδες μετέφεραν ακόμη και οικοδομήσιμη ξυλεία στην πόλη των Ιωαννίνων. «Θυμάμαι στα παιδικά μου χρόνια, μεταξύ 1930 – ‘35 την ξυλεία από τα βουνά μας, την μετέφεραν με τα πολλά καραβάνια από γερά μουλάρια προς τα Γιάννινα, επειδή δεν υπήρχαν αμαξωτοί δρόμοι. Θυμάμαι με νοσταλγία τους κιρατζήδες που έρχονταν από το κεφαλοχώρι Σωτήρα της Βορείου Ηπείρου, οι οποίοι τραγουδούσαν τόσο ωραία τα πολυφωνικά τους τραγούδια, θυμίζοντας … Πωγώνι» (γράφει ο Κων. Χατζής στο Δελτίο της «Ηπειρωτικής Εταιρείας» «Πολλά για τη Βωβούσα»-1994). Και ο αείμνηστος πρόεδρος της «Ηπειρωτικής Εταιρείας», Αλεξ. Μαμμόπουλος, γράφει: «… πολλοί κιρατζήδες έρχονταν στα Γιάννενα από πολλά μέρη … από τη Σωτήρα της Β.Ηπείρου …». Και αλλού: «Από τη Σωτήρα της Β.Ηπείρου έφερναν κατ’ αποκλειστικότητα οικοδομική ξυλεία, κερεστέ, από τα Ζαγοροχώρια».

Το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα αναπτύχθηκε και το δεύτερο κύριο επάγγελμα του σαρτζή (υλοτόμου) …… Ιδιαίτερα γνωστοί οι Σωτηριώτες στο Ζαγόρι και γενικά στην  Ήπειρο ως κιρατζήδες, αλλά και στην Πελοπόννησο ως σαρτζήδες …

…Επιστρέφοντας οι κιρατζήδες από τα ταξείδια τους αυτά, για να ξεχειμωνιάσουν, μετέφεραν στο χωριό τους διάφορα πολιτιστικά στοιχεία … και διάφορα τραγούδια. Αξιοσημείωτο είναι ότι τα τραγούδια αυτά δεν τα τραγουδούσαν με τον παραδοσιακό πολυφωνικό τρόπο, με τον οποίο τραγουδούσαν τα τραγούδια τους, αλλά τα τραγουδούσαν όπως οι κάτοικοι της περιοχής από τους οποίους τα δανείστηκαν. Και μάλιστα τα τραγουδούσαν μόνο οι Σωτηριώτες. Αργότερα, βέβαια, μερικά διαδόθηκαν και στα υπόλοιπα χωριά της Επάνω Δερόπολης…

(Φωτογραφίες και κείμενο από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Ι. Κουλίδα «ΣΩΤΗΡΑ»- Ιωάννινα 1998).

Στο εξώφυλλο: Ο Νάτσης (Αθανάσιος) Κουμανέλης. Από τους τελευταίους κιρατζήδες μαζί με τον αδερφό του Λάζο. Απεβίωσαν και οι δύο τη δεκαετία του 1940.

Σχετικά άρθρα: