ΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ ΕΙΝΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ
Συνέντευξη, παραχωρημένη το 2008 από τον Μαυρούδη (Μάκη) ΒΟΡΙΔΗ, σήμερα Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, την περίοδο συνεργασίας μας με την εφημερίδα «ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ»
Ερ. Ας ξεκινήσουμε με τις εντυπώσεις σας από το πρόσφατο ταξίδι στη Βόρεια Ήπειρο.
Απ. Υπήρξαν θετικές εντυπώσεις, υπό την έννοια ότι συνάντησα φίλους, είδα μέρη, είδα μια ολόκληρη περιοχή και συγκεκριμένα την παραλιακή περιοχή της Βορείου Ηπείρου, η οποία είναι πολύ όμορφη. Από κει και πέρα υπήρξε μια εκτεταμένη καταγραφή προβλημάτων.
Το ζήτημα είναι, ενώ είναι δεδομένη μια πολύ ισχυρή παρουσία στους θερινούς μήνες στην περιοχή, καθώς ουσιαστικά οι βορειοηπειρώτες επιστρέφουνε για αυτούς τους μήνες στον τόπο τους, καταγράφεται και μια απουσία τους χειμερινούς μήνες.
Διαπίστωσα ζητήματα υποδομών, ανάπτυξης, παραμονής και εγκατάστασης και παρουσίας του ελληνικού στοιχείου εκεί. Υπάρχουν ζητήματα δικαιωμάτων, ένα τεράστιο θέμα ιδιοκτησιακό, που αφορά όλο το παραλιακό μέτωπο κι όχι μόνο. Για όλα αυτά κανείς θα πρέπει να δει τι θα κάνει και κυρίως η Ελληνική Κυβέρνηση.
Εγώ για εκείνο που δεσμεύτηκα, όσο στους εκπροσώπους της Ομόνοιας τόσο και στο Δήμαρχο της Χιμάρας, κύριο Βασίλη Μπολάνο, είναι να κάνω μια επερώτηση στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, με την οποία να ανοίγει μια συζήτηση για τα θέματα της Βορείου Ηπείρου.
Ερ. Ήταν δική σας πρόταση ή σας την επέβαλαν, για να καταλάβουμε τι ζητάνε συγκεκριμένα σήμερα οι δικοί μας άρχοντες;
Απ. Ήταν δική μου πρόταση. Όμως, ζητάνε διάφορα πράγματα κι αυτοί. Συναντήθηκα με τον έπαρχο της Δρόπολης, με το Δήμαρχο της Χιμάρας και με το Βαγγέλη το Ντούλε από πλευράς Ομόνοιας. Εκτός των άλλων, λίγο πολύ ξέρω ότι οι συνταξιούχοι εκεί έχουν ένα ζήτημα: πρέπει να δηλώνουνε μόνιμη εγκατάσταση στον ελλαδικό χώρο για να επωφελούνται τη σύνταξη του ΟΓΑ. Απ’ ότι με ενημέρωσε ο υφυπουργός για το ζήτημα αυτό, έχει βρεθεί η λύση, θα ρυθμιστεί ευνοϊκά. Μένει να το δούμε. Ωσότου να το ρυθμίσει η κυβέρνηση, το παρακολουθούμε.
Ερ. Από όλα, ποιο σημειώνεται ως βασικό ζήτημα που απαιτεί ταχεία λύση;
Απ. Το βασικό υπαρκτό θέμα, το οποίο και το είδα από κοντά στη Χιμάρα, είναι το ιδιοκτησιακό. Εκεί τα ζητήματα, που αναδείχτηκαν, είναι η απόπειρα που γίνεται από πλευράς Αλβανικού Κράτους, ή εν βάση περίπτωση, από κύκλους που βρίσκονται στο χώρο της αλβανικής δικαιοσύνης και που εκφράζουν συγκεκριμένα οικονομικά συμφέροντα, να υπάρξουν αποφάσεις δικαστικές, με τις οποίες θα παραβιάζονται κατάφορα τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα των κατοίκων της περιοχής. Οι κάτοικοι της περιοχής ζητάν τόσο την πολιτική παρέμβαση σε διπλωματικό επίπεδο, προκειμένου να διασφαλιστεί η ισονομία και η ανεξαρτησία της αλβανικής δικαιοσύνης κι άρα και η ορθότητα της κρίσεώς της, αλλά και να λυθεί το ζήτημα με νομοθετική παρέμβαση. Γιατί το ζήτημα το ιδιοκτησιακό στην Αλβανία, ούτως ή άλλως, είναι ένα ζήτημα περίπλοκο και ανοικτό μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος.
Ερ. Στη Χιμάρα μετείχατε σε μια εκδήλωση. Τι είδατε στη Χιμάρα;
Απ. Όχι, δεν μετείχα σε καμιά εκδήλωση. Απλώς συνέπεσαι να υπάρχει μια εκδήλωση, η οποία ήταν οργανωμένη από την Ένωση Χιμαριωτών, αλλά και από φορείς οι οποίοι εκφράζουν και μη μειονοτικό στοιχείο. Γιατί το μέτωπο της παραλίας είναι αρκετά ευρύ και το πρόβλημα αυτό δεν περιορίζεται ή δεν φαίνεται να περιορίζεται μόνον στην αμιγώς μειονοτική περιοχή.
Εκεί είχαν διοργανώσει μια εκδήλωση οι φορείς, προκειμένου να διαμαρτυρηθούν για τον τρόπο με τον οποίο χειρίζεται το ιδιοκτησιακό ζήτημα η Αλβανική Κυβέρνηση. Δεν πήγα σε αυτή την εκδήλωση.
Ερ. Ποιος ήταν ο στόχος της επίσκεψής σας στην Βόρειο Ήπειρο;
Απ. Να ενημερωθώ για τα προβλήματα της μειονότητας, να συναντηθώ με εκπρόσωπούς της και να δω από κοντά τι είναι εκείνο που μπορούμε να κάνουμε από πλευράς ΛΑ.Ο.Σ. Προκειμένου να στηρίξουμε και να πιέσουμε την κυβέρνηση σε μια κατεύθυνση υπερασπίσεως των δικαιωμάτων των Βορειοηπειρωτών.
Ερ. Ποιες είναι συγκεκριμένα οι θέσεις του ΛΑ.Ο.Σ. για το Βορειοηπειρωτικό Ζήτημα;
Απ. Οι θέσεις του ΛΑ.Ο.Σ όχι τώρα, μα εδώ και χρόνια, αλλά και ευρύτερα του πατριωτικού κινήματος στην Ελλάδα, είναι αρκετά σαφές και ξεκάθαρες. Αφενός μια στήριξη στο επίπεδο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτό είναι κάτι το οποίο πρέπει πάντοτε να γίνεται και να θυμίζετε στην Αλβανική Κυβέρνηση, ότι εδώ υπάρχει μια Εθνική Μειονότητα, η οποία προστατεύεται από διεθνείς συνθήκες και επομένως τα δικαιώματά της πρέπει να γίνονται απολύτως σεβαστά. Εγγυητής δε αυτού του σεβασμού είναι προφανέστατα το Ελληνικό Κράτος.
Το δεύτερο θέμα είναι αυτό της ανάπτυξης, που ισχύ σαν ένα γενικότερο πρόβλημα που πρέπει να μας απασχολήσει. Θεωρώ ότι εκεί πρέπει να δοθεί μια προτεραιότητα, ώστε να υπάρξουν οι πραγματικές δυνατότητες της παραμονής του βορειοηπειρωτικού στοιχείου στην περιοχή. Διαπιστώνω, μετά λύπης, ότι εκεί γίνονται λίγα πράγματα.
Ερ. Τι σημαίνει για σας ανάπτυξη της περιοχής, που είναι η βασική προϋπόθεση της συγκράτησης του πληθυσμού;
Απ. Στο κομμάτι το αναπτυξιακό μπορείς να ανοίξεις μια μεγάλη κουβέντα το τι ακριβώς σημαίνει. Τι σημαίνει ανάπτυξη της περιοχής, τι είναι εκείνο που μπορεί να αποδώσει στην περιοχή, τι σημαίνει σε ένα επίπεδο παγκοσμιοποιημένης και ευρωπαϊκής οικονομίας να αναπτύξεις μια τέτοια περιοχή. Υπάρχουν ζητήματα υποδομών, αλλά υπάρχουν και ζητήματα παραγωγής.
Ερ. Γιατί να είναι εγκαταλελειμμένος όλα αυτά τα χρόνια ο Βορειοηπειρώτης;
Απ. Γι’ αυτό να ρωτήσετε τις κυβερνήσεις της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ.
Ερ. Βλέπει ο Βορειοηπειρώτης την παρουσία πολλών βουλευτών κομμάτων στην περιοχή και λέει: Μετά την απόχτηση της ιθαγένειας μας επισκέπτονται συχνά. Όλα αυτά τα χρόνια πού τους είχαμε;
Απ. Κοιτάξτε! Η δική μου ενασχόληση με το Βορειοηπειρωτικό Ζήτημα, δεν είναι όψιμη. Δεν ασχολήθηκα τον τελευταίο μήνα. Είναι μια ενασχόληση από τότε που ήμουν δεκαεννιά χρονών. Πέρασαν είκοσι πέντε χρόνια. Η πρώτη μου επαφή με τη Βόρειο Ήπειρο ήτανε ουσιαστικά οι αγώνες που έκανε ο Σεβαστιανός και η ΣΦΕΒΑ τότε για τη διαφύλαξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σε εποχές δύσκολες, σε καθεστώς Χότζα. Έχω μια ιστορία συμπαραστάσεως για το Βορειοηπειρωτικό την εποχή που, όταν έθετε αυτό το θέμα κάποιος στην Ελλάδα, κάποιες πολιτικές δυνάμεις τον έλεγαν φασίστα. Αυτά ακούγαμε όταν λέγαμε ότι υπάρχει ελληνισμός στη Βόρειο Ήπειρό ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα παραβιάζονται… Αυτά επισημαίναμε τότε.
Ερ. Έγιναν ανακατατάξεις στα Βαλκάνια κι η φωτιά συνεχίζεται και πιο πέρα στη Νότια Οσετία, κτλ, για την αυτονομία της Βορείου Ηπείρου δεν κουνιέται φύλλο…
Απ. Το ζήτημα της αυτονομίας πρωτίστως και κυρίως οφείλει να τεθεί ως ένα εσωτερικό ζήτημα οργάνωσης του Αλβανικού Κράτους. Επομένως αυτό πρέπει να τεθεί από την ίδια τη Μειονότητα. Το ξεκαθαρίζω αυτό.
Ερ. Εάν γίνει αυτό από τη Μειονότητα θα στηριχθεί από οποιαδήποτε Ελληνική Κυβέρνηση;
Απ. Δεν ξέρω τι θα κάνει οποιαδήποτε Ελληνική Κυβέρνηση. Θεωρώ ότι πρέπει να στηριχθεί από την Ελληνική Κυβέρνηση. Η δικιά μας πολιτική θα είναι να στηρίξουμε το αίτημα αυτό. Και για να σας απαντήσω συνολικά: για να μπορέσει να τεθεί οποιοδήποτε ζήτημα αυτονομίας είναι προφανές ότι δεν μπορείς να γυρνάς το χειμώνα τα χωριά της Δρόπολης και εκεί να συναντάς πέντε ηλικιωμένους ανθρώπους ογδόντα πέντε ετών. Διότι αλλιώς, το όποιο αίτημα αυτό, είναι αυτονόητο ότι πέφτει στο κενό. Δεν μπορεί να μετατραπεί η Βόρειος Ήπειρος σε χώρο παραθερισμού και ταυτοχρόνως να αξιώνει, χωρίς παρουσία, δικαιώματα αυτοοργανώσεως της περιοχής.
Άρα, για να μπορέσει να θέσει ρεαλιστικά η Μειονότητα το θέμα της αυτονομίας, πρέπει να έχει μια σημαντική παρουσία στην περιοχή της.
Ερ. Τότε ποια είναι η ρεαλιστική πολιτική στις συγκεκριμένες συνθήκες;
Απ. Ρεαλιστική πολιτική σημαίνει να εξασφαλιστούν οι συνθήκες σήμερα φυσικής παρουσίας στον βορειοηπειρωτικό χώρο, επιστροφής στο βαθμό που αυτό είναι δυνατό και ανάπτυξης, που είναι βασικό κομμάτι, προκειμένου να μπορέσουμε να λύσουμε τα θέματα. Αποκομμένο το ζήτημα της αυτονομίας απ’ όλα αυτά ναι μεν ιστορικά είναι δικαιωμένα, ναι μεν το σκεφτόμαστε, ναι μεν είναι σωστό, ναι μεν όλα αυτά, αλλά να το πω διαφορετικά είναι ένα κομμάτι που σήμερα δεν φαίνεται ρεαλιστικά διεκδικήσιμο.
Ερ. Το θέμα αυτό δεν μπορεί να το θέσει η Ελλάδα;
Απ. Εγώ, για να είμαι ρεαλιστής, τεθεί ή δεν τεθεί, διασφαλισμένο ή μη νομικά διασφαλισμένο, δεν μιλώ για τους διπλωματικούς χειρισμούς. Ο διπλωματικός χειρισμός μπορεί να φέρει συγκεκριμένα οφέλη. Εγώ μιλώ για την πραγματικότητα. Να σας πω μια αναλογία: Είναι η περίπτωση του Βελγίου. Εκεί υπάρχει μια Φλαμανδική όχι μειονότητα, πλειονότητα. Είδη είναι το 60 τοις εκατό των Φλαμανδικών στο Βέλγιο, που ζητάει όχι την αυτονομία, αλλά την απόσχιση, τη δημιουργία κράτους. Εκεί, ούτως ή άλλως, υπάρχει ένα ομόσπονδο κράτος με πολύ εκτεταμένα αυτόνομα χαρακτηριστικά για την περιοχή της Φιλανδίας. Θέλω να πω ότι εκεί έχεις ένα ζωντανό πληθυσμό που έρχεται και ζητάει ένα συγκεκριμένο πράγμα.
Το ζήτημα εδώ δεν είναι να κάνουμε διπλωματικούς χειρισμούς. Το ζήτημα είναι να χαραχτεί ένας ρεαλιστικός δρόμος για το συγκεκριμένο θέμα. Ο διπλωματικός χειρισμός είναι αυτός που θα κάνει το υπουργείο. Μπορεί να το θέσει, μπορεί να μην το θέσει. Αλλά να πω και κάτι: όταν πηγαίνεις και σε διπλωματικά φόρα διεθνή και θέτεις πράγματα που δεν έχουν αντιστοίχηση, τα αρνείται η άλλη πλευρά και τελειώνει η ιστορία.
Ερ. Η Ομόνοια και η Ελλάδα, κατά καιρούς, ζητάνε να γίνει η απογραφή του πληθυσμού της Αλβανίας και να σημειωθεί η θρησκεία και η εθνικότητα, η Αλβανία κοφεί.
Απ. Να μιλήσω ευθέως. Εγώ λέω ότι το ζήτημα της απογραφής πάλι είναι συνδεδεμένο με τι προσπαθεί να απογράψει. Διότι αν κηρυχθεί μια απογραφή που θέλει να αποτυπώσει τη σημερινή κατάσταση επακριβώς, ενδέχεται να μην είναι συμφέρουσα για το ελληνικό στοιχείο. Επομένως εγώ δεν είμαι πάρα πολύ στην πίεση αυτής τη γραμμής.
Ερ. Μια απογραφή μπορεί να αποδείξει πολύ περισσότερα. Ότι οι Χιμαριώτες π. χ. να απογραφούν σαν Έλληνες, κτλ.
Απ. Αυτό είναι διαφορετικό ζήτημα το πιο πρέπει και το πιο είναι σωστό να αναγνωριστεί ως μειονοτική περιοχή κι ως μειονοτικά χωριά, τα οποία δεν έχουν αναγνωριστεί.
Ξαναλέω, στο ζήτημα της απογραφής, το οποίο το ακούω σαν αίτημα, θεωρώ ότι πρώτα ή ταυτόχρονα που θα τεθεί το θέμα αυτό, να διασφαλιστεί και ο τρόπος με τον οποίο θα γίνει η απογραφή. Ο τρόπος και ο χρόνος. Είναι πολύ σημαντικά τα σημεία αυτά για το θέμα της απογραφής. Δεν φτάνει το αίτημα της απογραφής από μόνο του. Πρέπει να είναι συνδεδεμένο με τον τρόπο και τον χρόνο, τονίζω τη λέξη “χρόνο” της απογραφής.
Ερ. Το τελευταίο διάστημα υπάρχουν πολλές φωνές από διάφορες ομάδες, κοινωνικές, πολιτικές, είτε από μεμονωμένα στελέχη της Μειονότητας, που ζητούν την ανασυγκρότηση της οργάνωσης σε μορφή Άτυπης Βουλής Βορειοηπειρωτών, που να συμμετέχουν όλοι χωρίς καμιά πολιτική και ιδεολογική διάκριση. Πως βλέπεται την απαίτηση αυτή;
Απ. Θεωρώ ότι ο στόχος της Ομόνοιας πρέπει να είναι να εκφράσει το σύνολο του μειονοτικού στοιχείου.
Ερ. Από τη στιγμή όμως που δεν το εκφράζει;
Απ. Είπα κατά τη γνώμη μου ποιος πρέπει να είναι ο στόχος. Αν πραγματώνεται ή κατά πόσο πραγματώνεται, δεν είμαι εγώ οργανωτής της Ομόνοιας.
Ερ. Αφού ο πρώτος πειραματισμός απότυχε, δεν πρέπει να ψάξουμε κάτι καινούργιο;
Απ. Όποιος θέλει να το ψάξει. Αυτά είναι ζητήματα της οργάνωσης των Βορειοηπειρωτών. Εγώ δεν μπορώ να πω για το πώς θα εκφραστεί οργανωτικά ο Βορειοηπειρωτικός Ελληνισμός, αλλά εκείνο που για μένα είναι το σημαντικό, είναι να υπάρχει κατά το δυνατόν μεγαλύτερος φορέας, ο οποίος συνθετικά να εκφράζει τον Βορειοηπειρωτικό Ελληνισμό. Για να μπορεί να έχει και μια αποτελεσματικότητα η παρέμβασή του στα δρώμενα της αλβανικής πολιτικής σκηνής. Εάν υπάρξουνε πέντε φορείς, που ο καθένας εκφράζει ένα τμήμα του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού, είναι προφανές ότι η φωνή θα είναι πιο αδύναμη.
Ο Βορειοηπειρωτικός Ελληνισμός πρέπει να εκφράζεται ενιαία, αυτή είναι η άποψή μου. Γι’ αυτό το σκοπό απαιτείται ένα κίνημα με πολύ ανοικτή εσωτερική δημοκρατία. Με ανοχή στη διαφορετική άποψη, με πολυφωνία και με τρόπους για να συνθέτει αυτές τις διαφορές. Αυτό σημαίνει και μια ηγεσία που αντιστοίχως είναι ανοικτή σε αυτά τα πράγματα, που θέλει να το κάνει αυτό. Επομένως, σημαίνει μια τέτοια διεργασία. Το αν αυτό υπάρχει ή δεν υπάρχει, αυτό είναι ένα ζήτημα.
Ερ. Τους τελευταίους μήνες γίνεται μια προσπάθεια από το Υπουργείο Εξωτερικών για ανανέωση της οργάνωσης, βάσει νέου καταστατικού.
Απ. Εγώ πιστεύω στην πρωτοβουλία των Βορειοηπειρωτών. Δεν πιστεύω στην καθοδήγηση κανενός Υπουργείου Εξωτερικών. Να το ξεκαθαρίσουμε αυτό. Οι Βορειοηπειρώτες είναι οι άνθρωποι που έχουν το θέμα, είναι οι άνθρωποι που ζουν στην περιοχή, είναι οι άνθρωποι που έχουν ταυτίσει τα συμφέροντά τους και την ύπαρξή τους με τη συγκεκριμένη περιοχή και είναι οι άνθρωποι οι οποίοι δέχονται τις πιέσεις του Αλβανικού Κράτους. Επομένως, εκείνοι είναι που πρέπει να έχουνε τον πρώτο λόγο για το πώς θα διοργανωθούν. Εάν δεν έχουν την ωριμότητα και την υπευθυνότητα, ώστε να βρούνε τις λύσεις, αυτές που απαιτούνται, τότε για μια ακόμη φορά, κακό του κεφαλιού τους και κακό για τον Ελληνισμό. Δεν θα είναι οι πρώτοι, αλλά δεν πιστεύω ότι η λύση μπορεί να δοθεί με άνωθεν παρεμβάσεις. Διότι, συνήθως, οι άνωθεν παρεμβάσεις δημιουργούν αντιδράσεις από τα κάτω και ακυρώνεται όλη η προσπάθεια. Εγώ θεωρώ ότι το Υπουργείο Εξωτερικών και η Ελλάδα γενικώς, ακόμα και τα ελληνικά κόμματα, πρέπει να ερχόμαστε να τη στηρίξουμε, όχι όμως να ερχόμαστε να την πωδιγετίσουμε, να την ελέγξουμε ή να την πάμε εκεί που θέλουμε εμείς.
Ερ. Η Ελλάδα στην Αλβανία είναι βασικός εταίρος ανάπτυξης. Κάνει τεράστιες επενδύσεις, όμως δεν βλέπουμε καμιά σοβαρή επένδυση στο χώρο της Ελληνικής Μειονότητας.
Απ. Στο επίπεδο των επενδύσεων, είναι δύο πράγματα, τα οποία πρέπει να είναι σαφή. Υπάρχει ένα πρόγραμμα ή μια ενθάρρυνση ιδιωτικών επενδύσεων, το οποίο προφανώς κινείται κυρίως με στόχο κερδοσκοπικό. Επομένως, εκεί δεν μπορεί κανείς να ορίσει το που θα πάει. Θα πάει το ιδιωτικό κεφάλαιο να επενδύσει εκεί που βρίσκει κέρδος.
Υπάρχει ένα πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων, χρήματα που ουσιαστικά είναι κρατικά, τα οποία δίνονται με διάφορους τρόπους, προκειμένου να γίνει η ανάπτυξη της περιοχής για τους λόγους που το Ελληνικό Κράτος κρίνει σκόπιμο. Αυτά τα λεφτά, υπό την ευρεία έννοια, είναι του Ελληνικού Δημοσίου. Αυτά πρέπει να αποτελούν αντικείμενο διαπραγματεύσεως μεταξύ της Ελληνικής και Αλβανικής Κυβερνήσεως, για το πού θα τοποθετούνται. Και, βεβαίως, μπορεί να αξιώσει και η Ελληνική Κυβέρνηση, ώστε η τοποθέτησή τους και η ωφέλειά τους, να γίνεται στην περιοχή της Μειονότητας.
Ερ. Ποιο είναι το όφελος της οικονομικής διείσδυσης της Ελλάδας στα Βαλκάνια;
Απ. Την ακούω αυτή τη θεωρία της οικονομικής διεισδύσεως στα Βαλκάνια κι όμως πρέπει να ξεκαθαρίσουμε το εξής: είναι πολύ καλή η οικονομική διείσδυση από τη στιγμή, όμως, που διασφαλίζεται η πολιτική σταθερότητα και τα δικαιώματα των ανθρώπων που επενδύουν στην περιοχή.
Επήγαμε επενδύσαμε, δήθεν κατακτήσαμε την οικονομία των Σκοπίων, έρχονται σήμερα αυτοί που έχουν επενδύσει και λένε: «Προς Θεού μην τα χαλάσετε με την κυβέρνηση των Σκοπίων, γιατί εμείς θα πάθουμε οικονομική ζημιά. Επομένως, κάνετε παραχωρήσεις στο θέμα του ονόματος». Αντί να λειτουργούνε υπέρ μας, κατέληξαν να λειτουργούν εναντίων μας. Άρα, εδώ θέλει μια ισορροπία πολιτικής, στρατιωτικής και οικονομικής ισχύος, προκειμένου κανένας να διασφαλίζει τα συμφέροντα του εκεί που αποφασίζει ότι τα έχει.
Ερ. Η λέξη “ισορροπία” μας έδωσε την αφορμή να σας απευθύνουμε το ερώτημα: Μήπως η αδιαφορία της Ελλάδας για τη Βόρειο Ήπειρο σχετίζεται με κάποιες ισορροπίες στα Βαλκάνια; Λένε: Για ένα όνομα τα Σκόπια έμειναν εκτός ΝΑΤΟ, γιατί έβαλε βέτο η Ελλάδα, ενώ χωρίς να υπολογίσει τα πολλαπλά προβλήματα της Μειονότητας η Ελλάδα δέχτηκε την είσοδο της Αλβανίας στο ΝΑΤΟ;
Απ. Δεν πιστεύω σε τέτοιου είδους συμψηφισμούς. Πιστεύω στις εθνικές διεκδικήσεις στο σύνολό τους, στα εθνικά δικαιώματα, στην προστασία των δικαιωμάτων του Ελληνισμού συνολικά. Θα δώσουμε τον αγώνα μας για το θέμα της ονομασίας των Σκοπίων προκειμένου να μην υπάρχει η λέξη Μακεδονία στην ονομασία της γειτονικής χώρας, όπως θα δώσουμε τον αγώνα μας για να προστατέψουμε τα δικαιώματα της Ελληνικής Μειονότητας στη Βόρειο Ήπειρο. Αυτά δεν θα τα κάνουμε το ένα εις βάρος του άλλου. Τα κάνουμε και θεωρώ ότι μπορούμε να τα κάνουμε και τα δύο μαζί.
Ερ. Έχει γίνει η άρση της εμπόλεμης κατάστασης με την Αλβανία;! Τι ακριβώς ισχύει σε σχέση με αυτό το θέμα;
Απ. Αυτού του τύπου, ας πούμε διπλωματικές λεπτομέρειες, έχουνε μια ορισμένη αξία, αλλά εγώ μιλάω για πράγματα που έχουν πραχτική αξία. Είτε ήταν κηρυγμένη η εμπόλεμη κατάσταση είτε όχι η σημερινή πραγματικότητα είναι ότι υπάρχει μια σχέση με την Αλβανία, υπάρχουν πραγματικότητες σε αυτή τη σχέση με την Αλβανία. Υπάρχουν στιγμές που είναι χειρότερες, υπάρχουν στιγμές που είναι φυσικά καλύτερες. Εγώ θεωρώ ότι η κατεύθυνσή μας πρέπει να είναι η εξής: Πρέπει σταθερά και μόνιμα να πιέζουμε την Αλβανία, προκειμένου να μπορέσουμε να έχουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα για τα δικαιώματα της Ελληνικής Μειονότητας στη Βόρειο Ήπειρο. Από κει και πέρα το πώς ακριβώς γίνεται και διαρθρώνεται κάθε στιγμή, αυτό είναι μια πιο συνολική συζήτηση, που σε αυτή την πολιτική φάση που βρισκόμαστε, περνάει μέσα από την ανάπτυξη της περιοχής.
Για μένα η αναπαραγωγή τώρα, του αν έχουμε εμπόλεμο ή αν δεν έχουμε ή πρέπει να τεθεί και πώς η αυτονομία αυτή τη στιγμή, όπως βλέπω την περιοχή, δεν είναι το κεντρικό ζητούμενο. Το κεντρικό ζητούμενο είναι η ανάπτυξη της περιοχής. Κι η ανάπτυξη της περιοχής προϋποθέτει κάποιες σχέσεις με την Αλβανία και κυρίως κάποιες διασφαλίσεις. Και προϋποθέτει και την ανάπτυξη της Βορειοηπειρωτικής Μειονότητας σε μια σειρά από επίπεδα: Σε ένα επίπεδο πολιτισμού, σε ένα επίπεδο παιδείας, σε ένα επίπεδο υποδομών, σε ένα επίπεδο οικονομικό. Εάν δεν συντρέξουν αυτά, τότε φοβάμαι ότι όλες αυτές οι συζητήσεις, στην καλύτερη περίπτωση, θα είναι ένας διπλωματικός αναχρονισμός.
Ερ. Είστε υπέρ της ιδιωτικής ή της δημόσιας παιδείας στη Βόρειο Ήπειρο; Γιατί η Ελλάδα εκεί προωθεί την ιδιωτική παιδεία;
Απ. Θεωρώ ότι πρέπει να δίνεται δυνατότητα στα Βορειοηπειρωτόπουλα να πηγαίνουν να σπουδάζουν δωρεάν, σε δημόσια σχολεία, γιατί τα ιδιωτικά έχουν δίδακτρα. Αυτή είναι η θέση μου.
Ερ. Όπως είδατε τη Βόρειο Ήπειρο ελπίζετε σε επαναπατρισμό;
Απ. Να πω την αλήθεια όχι, δεν πιστεύω ότι θα γίνει αυτό. Κατά τη γνώμη μου είναι ένα τεράστιο ζήτημα όχι για τη Βόρειο Ήπειρο, εν γένη για τις περιφέρειες το πώς αναπτύσσονται. Και θα είναι δύσκολο πια. Επομένως, υπάρχει μια πραγματική δυσκολία εκεί. Άρα, ούτως ή άλλως, υπάρχει ένα πρόβλημα σε αυτό που λέγετε περιφερειακή ανάπτυξη, το οποίο γίνεται ακόμα πιο δύσκολο όταν έχεις ένα κράτος το οποίο το ίδιο, όπως είναι η Αλβανία, ακόμα μπουσουλάει. Δεν έχει καταλήξει τι θα γίνει, δεν έχει φτιάξει το νομικό πλαίσιο, δεν ξέρει ποιο είναι το ιδιοκτησιακό καθεστώς. Δεν έχει λύσει τα κεντρικά του ζητήματα, τα οποία θα επέτρεπαν την αναπτυξιακή του δομή. Αφού λυθούν αυτά τα κεντρικά ζητήματα, που διαμορφώνουν το πλαίσιο, πάνω στο οποίο μπορεί να σταθεί η δομή, ουσιαστικά πρέπει να υπάρξει κι ένα μεγάλο πρόγραμμα επενδύσεων εκεί πέρα. Κι ακόμα κι αν γίνει αυτό κι αν διαμορφώσεις υποδομές, παραμένει το ερώτημα: ποιο θα είναι το παραγωγικό χαρακτηριστικό, ποιες δουλειές θα γίνουν;
Ερ. Υπάρχει ένας κάμπος, δύο κάμποι, μια παραλία και κάποιοι βιοτέχνες που ζητάν χείρα βοήθειας…
Απ. Ποιος κάμπος; Οι κάμποι δεν λένε τίποτε. Την παραλία την είδα, αυτή ναι, δημιουργεί προϋποθέσεις. Η βιομηχανία είναι χαμένο τρένα, όμως, κάποιες μικρές ή μεσαίες βιοτεχνίες μπορούν να γίνουνε. Σε αυτό έχετε δίκιο. Εκεί θα έπρεπε να υπάρξει ένα πρόγραμμα στηρίξεως των επιχειρήσεων. Αυτό μπορεί να γίνει. Αυτό είναι ρεαλιστικό.
