Το πηγάδι της «Δέρβης» – Δερβιτσάνης: Διατηρητέο βυζαντινό μνημείο
Από την αρχαιότητα ο ελληνικός λαός προσπαθούσε παράλληλα με τα έργα, τα οποία θα αναδείκνυαν τον πολιτισμό του να φτιάξει και άλλα πολεοδομικά, – πιο χρηστικά – τα οποία θα κάλυπταν τις καθημερινές ανάγκες του.
Μεγάλη σημασία δόθηκε στην τροφοδότηση με νερό όλων εκείνων των περιοχών, τις οποίες μάστιζε η λειψυδρία. Επίσης δημιουργήθηκαν αρκετά αρδευτικά κανάλια, ούτως ώστε να αναπτυχθεί ο κλάδος της γεωργίας.
Τα κυριότερα υδραγωγεία στην αρχαία Ελλάδα ήταν:
Α) Πελασγικό υδραγωγείο: Το αρχαιότερο της Αττικής, αποτελούμενο από πήλινους σωλήνες.
Β) Υδραγωγείο τους Θησέως: Κατασκευασμένο το 3080 π. Χ
Γ) Πεισιστράτειο Υδραγωγείο: Κατασκευασμένο το 540 με 530 π.Χ, μέχρι σήμερα μεταφέρει νερό από τον Υμηττό.
Δ)Υπέργεια υδραγωγεία επί αψίδων: Δημιουργημένες υδατογέφυρες στηριζόμενες σε λιθόδμητους σωλήνες.
Ε) Ρωμαϊκό Υδραγωγείο Νικόπολης: Στο σημερινό Νομό Πρεβέζης, αποτελούμενο από αυλακοσωλήνες.
Στ’)Υδραγωγείο της πόλεως του Βουθρωτού: Βρίσκεται στο Νομό Αγίων Σαράντα της Βόρειας Ηπείρου και αποτελείται από πήλινους σωλήνες κατά το μήκος όλης της αρχαίας πόλης.
Αργότερα κατά τη Βυζαντινή περίοδο κυριάρχησαν κυρίως στην Βασιλεύουσα (Κωνσταντινούπολη) οι λεγόμενες στέρνες (υπόγειες δεξαμενές συλλογής ύδατος), στις οποίες συλλέγονταν τα όμβρια ύδατα του φθινοπώρου. Σχεδόν όλη η υπόγεια Κωνσταντινούπολη κατά μήκος, έχει τεράστιες στέρνες. Σ’ αυτό το σημείο θέλουμε να τονίσουμε τη σημαντικότητα του νερού δίνοντας την εξής πληροφορία:
Ο όρος «νερό» για το ύδωρ έγινε γνωστός κατά τη βυζαντινή εποχή. Επικράτησε αυτή η λέξη καθώς υπήρχαν πολλές πηγές τις οποίες επισκέπτονταν ο λαός για τη λήψη ύδατος.
Λέγανε τη σχετική με το ύδωρ φράση: «Νεαρόν ύδωρ», δηλαδή «Φρέσκο ύδωρ». Έτσι με την πάροδο του χρόνου επικράτησε η λέξη «νεαρόν» η οποία λόγω της συχνής της χρήσης “έχασε” το φωνήεν «α» (νε/α/ρόν, νερό/ν/, νερό).
Στη Δερβιτσάνη υπάρχει μία πηγή στην οποία δεν έχουμε δώσει εδώ και αρκετό καιρό την πρέπουσα σημασία.
Η «αξία» της είναι αντίστοιχη με εκείνη των Βυζαντινών μέσων ύδρευσης. Η τοποθεσία της είναι καταμεσής του γνωστού «Λάκκου» της «Γκαζιουνάρας». Είναι οικοδομημένη από τους κατοίκους της Βυζαντινής Δέρβη(ι)τσάνης, η οποία ιδρύθηκε γύρω στο 1081 μ. Χ. – σύμφωνα με Βυζαντινά Δίπτυχα τα οποία αναφέρουν τη Δερβιτσάνη ως «Δέρβη» -.
Η ευκολία στη δόμηση αυτής της πηγής – στέρνας, ήταν ότι στην συγκεκριμένη τοποθεσία υπάρχει φυσικά λαξευμένη υδρευτική οδός (τα τοπικώς λεγόμενα «μπιγκάρια»). Στο εμπρόσθιο μέρος του, το πηγάδι έχει ανεγερμένο τείχος το οποίο το κοσμούν δύο συμμετρικές θολωτές καμάρες. Από τα δεξιά και τ’ αριστερά υπάρχουν κατά μήκος δύο πετρόκτιστα καθίσματα, οι λεγόμενοι «σουφάδες» τους οποίους προνόησαν οι κτήτορες για να ξεκουράζεται ο περαστικός ή οιοσδήποτε θα πήγαινε να προμηθευθεί νερό. Στο επάνω μέρος του πηγαδιού υπάρχει μία καταπακτή η οποία οδηγεί στο εσωτερικό. Λίγο πιο πάνω βρίσκεται το κομβικό σημείο το οποίο χρήζει σημαντικότητας, καθώς εκεί πραγματοποιείται η ένωση του φυσικού δικτύου με το αντίστοιχο τεχνητό.
Μετά από πολλά χρόνια στυγνής αδιαφορίας και εγκατάλειψης, τον Αύγουστο του 2012, οι Δερβιτσώτες Λευτέρης και Γρηγόρης Νικολάου Μπαρούτα, κατάφεραν, ύστερα από υπεράνθρωπες προσπάθειες, να μεταβούν στην συγκεκριμένη πηγή και να την επιδιορθώσουν. Δίνοντας έτσι, μια θαυμάσια εικόνα στο Βυζαντινό οικοδόμημα. Κυρίως κατά τους χειμερινούς μήνες, το πηγάδι συλλέγει αρκετά κυβικά μέτρα νερού, τα οποία διαμέσου του φυσικού νόμου της ελεύθερης ροής, εφοδιάζουν ένα από τα τρία υδραγωγεία του χωριού μας.
Προτρέπουμε τους Δερβιτσώτες και όλους τους επισκέπτες του χωριού μας, να επισκεφθούν το «Βυζαντινό Πηγάδι» της «Γκαζιουνάρας» και να δουν ιδίοις όμμασι το παλαιό μέσο παροχής ύδατος της πάλαι ποτέ «Δέρβης».
Πηγή: dervitsani.gr
