Το σχολείον της Σωτήρας

Το σχολείον της Σωτήρας

Του Αντωνίου Στ. Πάντου

Το λαμπρόν και μεγαλοπρεπές σχολικόν κτίριον της Σωτήρας ανηγέρθη εξ ολοκλήρου δαπάναις των φιλομούσων ξενιτευμένων τέκνων της Σωτήρας εις Ηνωμένας Πολιτείας Αμερικής. Οι ξενιτεμένοι Σωτηριώτες συνέστησαν εις Αμερικήν Αδελφότητα και διά τακτικών και έκτακτων εράνων συνέλεξαν το μέγα δι’ εκείνην την εποχήν ποσόν των δέκα χιλιάδων (10.000) δολλ. Το Δ.Σ. της Αδελφότητος εγνώρισε την απόφασίν του ταύτην εις το Κονοτικόν Συμβούλιον της Σωτήρας με την παράκλησιν όπως συσταθή ειδική επιτροπή διά την εν γένει διαχείρισιν και επίβλεψιν του έργου. Όντως συνεστήθη επιτροπή αποτελεσθείσα οκ των αειμνήστων: 1) Δημητρίου Μπίλλη, ως Προέ­δρου, 2) Χαραλάμπους Νικ. Πάντου, ως ταμίου, και 3) του υπογράφοντος διευθυντού τότε του παλαιού σχολείου Αντωνίου Στ. Πάντου ως γραμματέως.

Πρώτον έργον της επιτροπής ήτο η ανάθεσις της εκπονήσεως του σχεδίου του κτιρίου εις τον μακαρίτην Χρήστον Κάλφαν, επιστήμονα αρχιτέκτονα εκ Βαλτίστης. Μετά την έγκρισιν υπό της επιτροπής των υποβληθεισών σχεδίων ήρχισεν αμέσως η έκτέλεσις του έργου. Η ανέγερσις της λιθοδομής εγένετο υπό ομάδος κτιστών υπό την επίβλεψιν του γνωστού ανά την Δρόπολιν μακαρίτου Φωτίου Μπιτσούνη, αρίστου τεχνί­του εκ του γειτονικού χωρίου Λόγγος. Η εσωτερική εργασία εγένετο υπό συνεργείου μαραγκών συγχωρια­νών μας υπό την επίβλεψιν του επίσης άριστου τεχνί­του αειμνήστου Αναστασίου Μάτση. Η στέγη εσκεπάσθη μι γαλλικά κεραμίδια. Άξιον μνείας και εξάρσεως είναι το γεγονός ότι εις τον λιμένα των Αγίων Σαράντα διά πρώτη φοράν εξεφορτώθησαν γαλλικά κεραμίδια.

Το υπό της Αδελφότητος Σωτηριωτών Αμερικής αποσταλέν χρηματικόν ποσόν διετέθη αποκλειστικώς δι’ αγοράν υλικών και πληρωμήν τεχνιτών και εργατών. Η όλη μεταφορά των υλικών – εκτός των κεραμι­διών και των σιδηρικών – εγένετο δι’ εκουσίας προσ­φοράς εργασίας απάντων των κατοίκων εντελώς δω­ρεάν και προ πάντων των γυναικών, οι οποίες με τρα­γούδια και απερίγραπτον ενθουσιασμόν, προθυμίαν και χαράν, μετέφερον τα υλικά εις τον τόπον της οικο­δομής. Όσον χρόνον διήρκεσεν η κατασκευή του σχο­λείου οι γυναίκες και όλον το χωρίον δεν εγνώρισαν ησυχίαν και ανάπαυσιν, καθημερινή και εορτή ήτο ημέρα εργασίας και χαράς.

Άξιον επίσης μνείας και θερμών από των γραμμών τούτων συγχαρητηρίων τυγχάνει το γεγονός ότι οι γυ­ναίκες των αμερικανών ποτέ δεν είπον: Αφού οι άνδρες μας προσφέρουν τα χρήματα, ας προσφέρουν την αγγα­ρείαν οι άλλες.

Η Αδελφότης Σωτηριωτών, η οποία είχε την έδραν της εις Southbridge Mass, κάθε Σάββατο έστελλε τα χρήματα εις την επιτροπήν, ήτις επλήρωνε τους εργατοτεχνίτας με μεγάλην τάξιν στο τέλος κάθε εθδομάδος. Οι λογαριασμοί ετηρούντο τακτικοί εις βιβλία τα οποία, αργότερα, επεθεωρήθηκαν εν Σωτήρα υπό επανεκαμψάντων μελών του Δ.Σ. της Αδελφότητος, ευρεθέντα εν τάξει.

Η ανοικοδόμησις του σχολείου ήρχισε το 1926 και ετελείωσε το 1928. Είναι κτισμένον στο κέντρον του χωρίου και λόγω του όγκου του και της εν γένει μεγαλοπρεπούς αρχιτεκτονικής κατασκευής και εμφανίσεώς του διακρίνεται ευκρινώς και από την κορυφογραμμήν του Αϊλιά της Βάλτιστας, από το ελληνικόν έδαφος.

Το όλον κτίριον αποτελείται εξ ισογείου, παραμένοντος αχρησιμοποιήτου – λόγω επικλινούς του εδάφους – και του πρώτου ορόφου, του και κυρίως διδα­κτηρίου. Το σχολείον αποτελείται: 1) εκ 4 αιθουσών διδασκαλίας διαστάσεων 5X4 μ. και ύψους 3μ. 2) δύο διαδρόμων δι’ είσοδον εις τας αιθούσας 4X11,5 μ. με είσοδον εκ της Ν. πλευράς, 3) ενός προδόμου (χολ) 6X4 1/2 μ. εις το οποίον παραμένουν οι μαθηταί κατά την κακοκαιρίαν και 4) ενός γραφείου του διευθυντού και των διδασκάλων 4X4 μ., επιπλωμένου με γραφεία, πολυθρόνας, καθίσματα διά τους επισκέπτας, βιβλιο­θήκην και κουρτίνας.

Η κάθε αίθουσα έχει ανά 5 μεγάλα παράθυρα, το χολ έχει 2 και το γραφείον 4. Το σχολείον έχει 7 εσωτερικάς θύρας, εξωτερικές 3, εξ ων δύο εις την Ν. πλευράν χρησιμοποιούμενοι διά των είσοδον των μα­θητών εις τας αιθούσας διδασκαλίας και 1 μεγάλην επί της προσόψεως – κατά το άνω ήμισυ κρυστάλλινην – εις την Β. πλευράν, ήτις αποτελεί την κυρίαν είσοδον των επισήμων και λοιπών επισκεπτών.

Τα πατώματα, τα νταβάνια, τα θρανία και οι θύρες είναι κατασκευασμένα με αρίστης ποιότητος ξυλείαν, ελάτην και καστανιάν, προερχομένην εκ του κοινοτι­κού δάσους.

Η προς Β. κυρία πρόσοψις έχει, ως βλέπει και ο αναγνώστης και εις την δημοσιευομένην εικόνα, μιαν βεράνταν με εκατέρωθεν της σκάλες, και 4 κολώνες σκαλιστές, προ δε ταύτης ανθόκηπον περιφραγμένον με κάγκελα.

Επί της Ν. πλευράς και εις αρκετήν απόστασιν ευρίσκονται τα αφοδευτήρια του σχολείου.

Μια, τέλος μεγάλη αυλή – όλη η Κούλα – περι­βάλλει το σχολείον.

Επί της κυρίας προσόψεως, εις των κορυφήν και άνωθεν της βεράντας επί εντοιχισμένης μαρμάρινης πλακός 1X0,80 μ., εντός τετραγώνου πλαισίου, αναγρά­φεται με σκαλιστά επίχρυσα γράμματα: «ΔΑΠΑΝΗ, ΤΗΣ ΕΝ ΑΜΕΡΙΚΗ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΟΣ ΤΩΝ ΣΩΤΗΡΙΩΤΩΝ», η πλαξ αυτή διακρίνεται καθαρά και εξ αποστάσεως 50 μέτρων ακόμη.

Ιταλός αξιωματικός – αυθέντης τότε της Αλβα­νίας – ελθών εις Σωτήραν προς επιθεώρησιν της εδρεούσης εκεί αλβανικής φρουράς επροκάλεσε ζήτη­μα διά την ανωτέρω επιγραφήν. Ούτος εζήτησε την καταβίβασιν της πλακός με το δικαιολογητικόν ότι δεν ήτο γραμμένη εις την επίσημον γλώσσαν ήτοι την αλβανικήν. Οι κάτοικοι όμως πρωτοστατούντων των διδασκάλων προέβαλον πείσμονα άρνησιν. Εγεννήθη, ως εκ τούτου, ζήτημα μεταξύ της κοινότητας και των αλβανικών αρχών, όπερ εν τέλει διηυθετήθη κατόπιν υποδείξεως των αρμοδίων, διά της αναγραφής με μι­κρότερα γράμματα εν μεταφράσει και εις την αλβανι­κήν γλώσσαν κάτωθι της ελληνικής: «ΜΕ SΡΕΝΖΙΜΙΤ ΤΙ SΟΤΙRΙΟΤΕS ΤΙ ΑΜΕRΙΚΕS».

Οι αίθουσες διδασκαλίας του σχολείου διεκοσμούντο με θρησκευτικάς εικόνας, εικόνας ζωολογίας και φυτολογίας, γεωγραφικούς χάρτας κλ.π., άπαντα εξ Αθηνών, δωρηθέντα υπό του αειμνήστου Γεωργίου Βασιλείου, άξιου τέκνου της Σωτήρας και ευεργέτου της.

Το διδακτικό του προσωπικό αποτελείτο εκ 3 διδα­σκάλων και μιας διδασκαλίσσης, νέων και αρίστων εκπαιδευτικών. Το σχολείον της Σωτήρας ήτο εφάμιλλον των καλυτέρων της ελευθέρας Ελλάδας.

Η καθαριότης εβασίλευε απ’ άκρου εις άκρον εντός και εκτός του σχολείου. Εξωπλισμένον με νιπτήρα, σαπούνι και πετσέτα ως και πρόχειρον φαρμακείον εις το οποίον ευρίσκοντο όλα τα φάρμακα επειγούσης ανάγκης, βαμβάκια, γάζες, επιδέσμους, ενέσεις κ.λ.π. εχρησιμοποιείτο πολλάκις όχι μόνον διά τυχόν τραυ­ματισμόν μαθητών αλλά και παρά των κατοίκων, με την υποχρέωσιν των τελευταίων να επιστρέφωσι τα δαπανηθέντα.

Η ανέγερσις του περιλάμπρου τούτου σχολικού οι­κοδομήματος επροξένησεν εις τας αλβανικός αρχάς εις τοιούτον βαθμόν ζήλειαν και φθόνον, ώστε να φθάση η φήμη του και μέχρι του Υπουργείου της Παιδείας της Αλβανίας. Άπατε μίαν ημέραν, αιφνιδίως, παρουσιάσθη κατά τις 10 π.μ. εις Σωτήραν μια πολυτελής κούρσα με επιθάτας ένα πολίτην και δύο στρατιωτι­κούς. Μόλις κατέβηκαν από το αυτοκίνητον ήλθαν αμέσως εις τω σχολείον. Τους υπεδέχθη το προσωπικόν και αυτοί εν συνεχεία επεθεώρησαν λεπτομερέστερα το σχολείον, ιδαιτέραν προσοχήν δε επέδειξεν ο πολίτης, όστις ήτο ηλικίας 55-60 ετών και εφόρει γυαλιά. Εκάθησαν εις το γραφείον και προσκληθέντες προσήλθον ο Πρόεδρος της Κοινότητος Δημήτριος Μπίλλης και ο Χαρ. Πάντος καθώς και οι λοιποί πρόκριτοι. Τότε ο με γυαλιά απεκάλυψεν ότι ήτο ο Τζαφέρ Ύπι, υπουργός Παιδείας της Αλβανίας και είχε έλθει επίτηδες από τα Τίρανα να ιδεί το Σχολείο της Σωτήρας, για το οποίον τόσα είχε ακούσει. Εις την συζήτησιν που εγένετο του εδόθη να εννοήση – συνεννοείτο πολύ καλά εις την ελληνικήν – με τίνων χρήματα ανηγέρθη το σχολείον. Αποτεινόμενος δε εις εμέ, όστις ήμην και διευθυντής του σχολείου μου είπε: «Αε μωρέ Αντών Πάντο οι αμερικάνοι της Σωτήρας με τα δολάρια και συ με το κουμάντο που στήσατε αυτό το σχολείο, ντροπιάσατε ολόκληρη την Αλβανία, που τέτοιο σχολείο δεν βρί­σκεται σ’ ολόκληρη την Αλβανία».

Εις αυτήν των κατάστασιν ευρισκόμενον ηναγκάσθημεν να αποχωρισθώμεν τον Απρίλιον του 1941, ακολουθούντες τον επιστρέφοντα νικητήν ελληνικόν στρατόν, το λαμπρόν τούτο σχολικόν οικοδόμημα, εις το οποίον εφοίτησαν νέοι της Σωτήρας ευδοκιμήσαντες εις τας επιστήμας, τας τέχνας και το εμπόριον.

Στο εξώφυλλο: Το σολείο της Σωτήρας, 1935-1936.

Από το περιοδικό: Εικόνες της Ηπείρου.

Σχετικά άρθρα: