Ένας άνθρωπος από την Κέρκυρα άλλαξε για πάντα την ελληνική σκέψη
Σε μια εποχή που το φως της γνώσης έμοιαζε να τρεμοσβήνει πίσω από τις σκιές της δουλείας και της άγνοιας, ένας άνθρωπος από την Κέρκυρα αποφάσισε να το ανάψει ξανά. Το όνομά του ήταν Ελευθέριος. Όταν έγινε διάκονος, πήρε το όνομα Ευγένιος. Κι από τότε, τίποτα δεν ήταν πια το ίδιο.
Ο Ευγένιος Βούλγαρης υπήρξε ένας λόγιος με πίστη βαθιά στην Ορθοδοξία, αλλά και με αγάπη ανείπωτη για τη σοφία. Δεν είδε ποτέ την επιστήμη και τη θεολογία ως αντιπάλους. Τις ένωνε, όπως ο παλαιός πατέρας με τον νεότερο υιό. Σπούδασε στην Πάδοβα, μαθήτευσε κοντά στον Μεθόδιο Ανθρακίτη, δίδαξε στα Γιάννενα, στη Βενετία, στο Άγιον Όρος, στην Κωνσταντινούπολη, στη Βλαχία, στη Γερμανία και τέλος στη Ρωσία. Πάντα όμως δίδασκε έναν δρόμο: της αλήθειας, της λογικής, της πίστης.
Στην Αθωνιάδα Ακαδημία, την οποία ανέλαβε το 1753, εισήγαγε τον Νεύτωνα και τον Λάιμπνιτς, τον Λοκ και τον Βολφ. Αλλά ποτέ δεν ξέχασε να ξεκινά κάθε μάθημα με προσευχή. Όσοι του αντιστάθηκαν δεν ήταν λίγοι. Η πρόοδος τρομάζει. Ο ίδιος όμως δεν λύγισε. Μπορεί να διώχθηκε, να απομονώθηκε, να σιώπησε για λίγο. Αλλά ξανασηκωνόταν. Γιατί γνώριζε πως υπηρετούσε κάτι υψηλότερο.
Ήταν ο πρώτος που μίλησε για ανεξιθρησκία με τρόπο που δεν αρνιόταν την πίστη. Που έγραψε για την ευθανασία όχι ως άρνηση της ζωής, αλλά ως πράξη ελέους. Που μετέφρασε Βολταίρο, χωρίς ποτέ να προδώσει το Ευαγγέλιο. Που θεμελίωσε τη νεοελληνική επιστημονική σκέψη, χωρίς να αρνηθεί την παράδοση της Εκκλησίας.
Η Αυτοκράτειρα της Ρωσίας, Αικατερίνη Β’, τον κάλεσε στην Αγία Πετρούπολη. Εκεί έγινε αρχιεπίσκοπος Σλαβωνίου και Χερσώνος. Ενίσχυσε τους Έλληνες της διασποράς, προστάτευσε την Ορθοδοξία, συνέγραψε, δίδαξε, προσευχήθηκε. Ζήτησε την απελευθέρωση της Ελλάδας, όχι με ξίφος, αλλά με λόγο. Με επιστολές και παρακλήσεις. Με πέννα και δάκρυα.
Πέθανε σε ηλικία 90 ετών στη μονή του Αγίου Αλεξάνδρου Νιέφσκι. Είχε αφιερώσει τα πάντα στον Θεό, στον άνθρωπο, στη γνώση. Άφησε πίσω του έργα για την αστρονομία, τα μαθηματικά, τη φιλοσοφία, τη θεολογία. Και κάτι ακόμα: μια φλόγα, που έκαιγε σιωπηλά και φώτιζε τους επόμενους.
Ο Ευγένιος Βούλγαρης δεν δίδαξε απλώς. Δεν απλώς έγραψε. Ο Βούλγαρης έπλασε τον δρόμο για να σκεφτόμαστε χωρίς να αρνηθούμε, να προχωράμε χωρίς να αποκοπούμε. Και πάνω απ’ όλα, να πιστεύουμε με νου και καρδιά μαζί.
