Η κρυμμένη ιστορία του Αγίου Νικόλαου

Γράφει ο Λεωνίδας Παππάς

Εξειδικευμένο συνεργείο συντηρητών από την Ελλάδα εργάστηκε πέρυσι για έναν μήνα στο ιστορικό μοναστήρι του Αγίου Νικολάου Μεσοποτάμου. Σκοπός των εργασιών ήταν η αποκάλυψη των αγιογραφιών που βρίσκονται πίσω από παχύ στρώμα ασβέστη, το οποίο τις είχε καλύψει.

Κατά τις ερευνητικές τομές που πραγματοποιήθηκαν, διαπιστώθηκαν τουλάχιστον τρία στρώματα τοιχογραφιών. Η πρώτη φάση χρονολογείται, κατά πάσα πιθανότητα, στον 13ο αιώνα, ενώ η τελευταία φαίνεται να έγινε μετά τις επισκευές που ακολούθησαν τον μεγάλο σεισμό του 1845.

Ο ναός του Αγίου Νικολάου είναι ένα μοναδικό μνημείο, με πολλές ιδιαιτερότητες και αρχιτεκτονικές καινοτομίες. Στα χίλια χρόνια της ύπαρξής του έχουν γίνει πολλές μετατροπές, οι οποίες αποτυπώνουν και την ιστορία του τόπου.

Ανάμεσα στα αξιοσημείωτα αυτής της φάσης των εργασιών, σύμφωνα με την κα Ευτυχία Παπαδοπούλου, επικεφαλής της αποστολής, είναι η αποκάλυψη παραστάσεων από τον βίο του Αγίου Νικολάου στον νάρθηκα του ναού, καθώς και δύο παραστάσεις του τοπικού Αγίου Δονάτου (4ος αιώνας). Ιδιαίτερη σημασία έχει και η χρήση πολύ ακριβών χρωστικών υλικών στην πρώτη φάση αγιογράφησης. Συγκεκριμένα, εντοπίστηκε λάπις λάζουλι (lapis lazuli), ένα πολύτιμο πέτρωμα από το Αφγανιστάν, ακριβότερο και από τον χρυσό, το οποίο χρησιμοποιούνταν ως χρωστική ουσία για την απόδοση του μπλε-γαλάζιου χρώματος. Ένα υλικό που, στην εποχή του, αποτελούσε προνόμιο μόνο βασιλέων και πολύ σημαντικών προσώπων.

Η συντήρηση και ανάδειξη του διακόσμου του Αγίου Νικολάου πραγματοποιείται στο πλαίσιο του Μνημονίου Συνεργασίας μεταξύ των Υπουργείων Πολιτισμού Ελλάδας και Αλβανίας, το οποίο υπεγράφη τον Μάιο του 2022 από την κα Μενδώνη, κατά την επίσκεψή της στα Τίρανα, σε μνημεία της Ελληνικής Μειονότητας, μεταξύ των οποίων και το συγκεκριμένο μοναστήρι.

Η δεύτερη φάση των εργασιών αναμένεται να ξεκινήσει τις επόμενες ημέρες.

Υ.Γ. Το Μοναστήρι του Μεσοποτάμου γιορτάζει σήμερα, 20 Μαΐου – ημέρα μνήμης της Ανακομιδής των Λειψάνων του Αγίου Νικολάου.