Ή θα αλλάξουμε ή θα αφανιστούμε
Η ιστοσελίδα epimenoume.gr συνιστά στους αναγνώστες να μελετήσουμε καλά, να υπογραμμίσουμε σωστά το κείμενο που ακολουθεί και να βγάλουμε τα ανάλογα συμπεράσματα. Να βάλουμε σε ενέργεια όλα τα αντανακλαστικά μας, ώστε να συνειδητοποιήσουμε σε τι εποχή ζούμε και τι μας περιμένει στο μέλλον. Να αναλογιστούμε ευθύνες. Δύσκολα τα πράγμα, αλλά θα οξυνθεί η κατάσταση ακόμα περισσότερο… Οι βιβλικές καταστροφές θα αυξηθούν.
ΓΝΩΜΕΣ
Γράφει
ο Αριστείδης Χατζής
Καθώς χθες πνιγόταν ο Θεσσαλικός Κάμπος, τα διεθνή μέσα ενημέρωσης έδειχναν εξίσου τρομακτικές εικόνες από το Χονγκ Κονγκ. Όχι μόνο χθες. Δεν θα περάσει εβδομάδα, μερικές φορές δεν θα περάσει ούτε μια μέρα, χωρίς να δούμε στις ειδήσεις βιβλικές καταστροφές σε κάποιο μέρος του πλανήτη. Είναι απολύτως βέβαιο πως αυτές οι βιβλικές καταστροφές θα πολλαπλασιαστούν και οι συνέπειές τους θα είναι ακόμα πιο τρομακτικές στο μέλλον. Οφείλονται, προφανώς, στο φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής· μόνο ανόητοι και αργυρώνητοι δεν το κατανοούν ή το υποτιμούν.
Τα φοβερά και πρωτοφανή που συμβαίνουν στην Ελλάδα το τελευταίο διάστημα (οι φωτιές και οι πλημμύρες) είναι αποτέλεσμα αυτού του φαινομένου. Δεν είναι υπεύθυνη η κυβέρνηση γι’ αυτά, όπως δεν θα ήταν και καμία άλλη ελληνική κυβέρνηση. Αν, όμως, νομίζετε πως τονίζω τα παραπάνω για να δικαιολογήσω την παρούσα κυβέρνηση και να την απαλλάξω από τις ευθύνες της, κάνετε μεγάλο λάθος. Στη συνέχεια θα δείξω πως γι’ αυτούς ακριβώς τους λόγους η ευθύνη της σημερινής κυβέρνησης είναι πολύ μεγαλύτερη απ’ αυτή που έχει αναδειχθεί μέχρι σήμερα από τους αντιπάλους της.
Ό,τι και να γίνει, ό,τι και να κάνει, οποιαδήποτε κυβέρνηση, ακόμα και της πιο ισχυρής χώρας στον πλανήτη, τα φαινόμενα αυτά θα συνεχισθούν, θα ενταθούν, θα είναι συχνότερα. Πιθανόν το 2023 να είναι, ως προς αυτό, η καλύτερη χρονιά απ’ όσες θα ακολουθήσουν. Μακάρι να κάνω λάθος, αλλά οι ειδικοί επιστήμονες είχαν προειδοποιήσει εγκαίρως, επιβεβαιώνονται τώρα πλήρως και μάλιστα πολύ περισσότερο απ’ όσο φοβόμασταν. Ο πλανήτης έχει γίνει ένα μεγάλο θέατρο καταστροφών και αυτό δεν πρόκειται ν’ αλλάξει χωρίς δραστικές αποφάσεις και ενέργειες σε πλανητικό επίπεδο.
Αλλά, μέχρι τώρα οι καταστροφές αυτές ήταν κάτι μακρινό για μας: το λιώσιμο των πάγων, τα βίαια μετεωρολογικά φαινόμενα στις ΗΠΑ, το κάψιμο του Αμαζόνιου. Οι περισσότεροι τα ξεπερνούσαμε κουνώντας μοιρολατρικά το κεφάλι μας. Νομίζαμε πως η ευνοϊκή γεωγραφία και το «εύκρατο κλίμα» μας αποτελούσαν ασπίδες. Αλλά τώρα οι καταστροφές έφτασαν στη γειτονιά μας, στο ίδιο μας το σπίτι. Ήταν αναμενόμενο, είχε προβλεφθεί, ήταν θέμα χρόνου.
Από το Μάτι και μετά έχουμε και πολλούς νεκρούς. Να δούμε φέτος ποιος θα είναι ο τελικός απολογισμός. Αλλά οι νεκροί θα αυξάνονται κάθε χρόνο. Αυτό δεν αλλάζει, το θεωρώ σχεδόν αδύνατο να το αποφύγουμε. Για να συνοψίσω:
Δεν μπορούμε να σταματήσουμε τις φυσικές καταστροφές και τις συνέπειές τους (μαζική μετανάστευση προς τον Βορρά και τη Δύση) ό,τι κι αν κάνουμε. Το αντίθετο μάλιστα. Αυτές θα αυξάνονται σε συχνότητα και θα περιλαμβάνουν συμβάντα και συνέπειες που σήμερα δεν μπορούμε καν να φανταστούμε.
Αυτό όμως δεν σημαίνει πως πρέπει να το αποδεχθούμε και να αντιδράσουμε μοιρολατρικά – ακριβώς το αντίθετο. Από εμάς εξαρτάται πόσο θα μειώσουμε το κόστος αυτών των φαινομένων. Από εμάς εξαρτάται, δηλαδή, αν η καταστροφή θα έχει ως αποτέλεσμα ένα κόστος σε ζωές x ή 2x ή 3x ή 10x. Δηλαδή, ενώ είναι βέβαιο πως μεγάλο κόστος θα υπάρχει οπωσδήποτε και ίσως να αυξάνεται κάθε χρόνο, εμείς είμαστε (ακόμα) σε θέση να το μετριάσουμε. Δεν εννοώ να το μηδενίσουμε – αυτό δεν θα συμβεί ποτέ – αλλά να το ελαχιστοποιήσουμε.
Πώς θα γίνει αυτό και από ποιους;
Καταρχάς από το κράτος. Ο ρόλος του κράτους είναι σήμερα πιο κομβικός παρά ποτέ – και λάβετε υπόψη σας πως εγώ που τα γράφω αυτά είμαι φιλελεύθερος, άρα καχύποπτος έναντι του κράτους. Αλλά δεν μπορεί να γίνει αλλιώς, το κράτος έχει το μέγεθος, τα εργαλεία, τη δυνατότητα και την εμπειρία να το κάνει. Όμως αυτό δεν σημαίνει πως εμείς είμαστε απλοί θεατές. Θα δούμε στη συνέχεια και τον δικό μας ρόλο.
Το τι ακριβώς πρέπει να κάνει το κράτος, δηλαδή ποια προληπτικά μέτρα θα λάβει (όχι για την πρόληψη της καταστροφής, αλλά για τον μετριασμό των συνεπειών της), πώς θα προετοιμαστεί, τι πρωτόκολλα θα ενεργοποιήσει, ποιες εναλλακτικές έχει, πώς θα διανείμει τους πόρους, πώς θα διαχειριστεί την κρίση, κλπ. δεν είναι η δική μου δουλειά να το προτείνω. Υπάρχουν ειδικοί, υπάρχει μεγάλη διεθνής πείρα, καλές πρακτικές, παραδείγματα προς αποφυγήν (π.χ. το ελληνικό). Επιπλέον είναι, καταρχήν, ένα καθαρά τεχνικό ζήτημα το τι θα πρέπει να γίνει προληπτικά για κάθε είδος απειλής φυσικής καταστροφής. Δεν θα σας πω, λοιπόν, τι ακριβώς πρέπει να κάνει τεχνικά το ελληνικό κράτος. Θα σας πω κάτι άλλο, κάτι πολύ πιο σοβαρό.
Το ελληνικό κράτος ΔΕΝ κάνει αυτό που μπορεί. Για την ακρίβεια απέχει παρασάγγας από το να κάνει κάτι αντίστοιχο των πραγματικών δυνατοτήτων του. Αυτό είναι προφανές. Δεν είναι θέμα κυβερνήσεων (αν και θα αναφερθώ στη σημερινή στη συνέχεια) αλλά ενός ολόκληρου πολιτικού συστήματος. Από το «αυτή είναι η Ελλάδα» του Κώστα Σημίτη έχουν περάσει 23 χρόνια. Προφανώς έγιναν κάποια πράγματα, προφανώς υπήρξε κάποια πρόοδος, προφανώς δεν ήταν όλες οι κυβερνήσεις, όλοι οι πρωθυπουργοί και όλοι οι υπουργοί ίδιας ποιότητας και αποτελεσματικότητας. Αλλά όλοι, όλοι τους (!), χωρίς καμία εξαίρεση, έκαναν πολύ λιγότερα απ’ όσα θα μπορούσαν. Γιατί; Πιθανόν γιατί ήταν αδιάφοροι, διεφθαρμένοι ή ανίκανοι, αλλά ίσως και γιατί δεν τους το επέτρεψαν. Το γεγονός είναι πως οι σημερινές καταστροφές είναι το αποτέλεσμα κυρίως των παραλείψεών τους. Έχουν τεράστια πολιτική και ηθική ευθύνη – σε κάποιες περιπτώσεις, ίσως και ποινική.
Ένα μεγάλο μέρος αυτής της ευθύνης έχει η σημερινή κυβέρνηση που κυβερνά πάνω από τέσσερα χρόνια. Οι ευθύνες των προηγούμενων κυβερνήσεων δεν μειώνουν στάλα τις δικές της. Δεν ξέρω πού θα την τοποθετήσουμε στην κλίμακα πολιτικής ευθύνης, αλλά κινδυνεύει να είναι η μοιραία, οι δε ευθύνες της να είναι κολοσσιαίες έναντι των επόμενων γενεών. Διότι η σημερινή κυβέρνηση είναι αυτή που στη βάρδια της «ξέσπασε η κόλαση», όπως λένε οι αγγλοσάξονες ή κατά το ελληνικότερο, «άνοιξε ο ασκός του Αιόλου». Αυτό και μόνο την καθιστά απολύτως υπεύθυνη για τη συνέχεια. Τι σημαίνει αυτό;
Ο μοναδικός τρόπος να αντιμετωπιστεί ό,τι έρχεται είναι καταρχήν πολιτικός και θεσμικός. Η κυβέρνηση, ή μάλλον ο πρωθυπουργός (γιατί το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης το φέρει αυτός) είναι αυτή τη στιγμή πολιτικά και ηθικά υποχρεωμένος να κάνει ό,τι δεν έγινε τα τελευταία 200 χρόνια. Ακούγεται υπερβολικό, αλλά δυστυχώς δεν είναι. Αυτό που πρέπει να γίνει είναι να σμπαραλιαστεί το πελατειακό κράτος. Να διαλυθεί, να εξαφανιστεί, να μείνει μόνο η ανάμνησή του, η τέφρα του. Άμεσα, χωρίς δισταγμό, χωρίς υπολογισμούς, χωρίς συμψηφισμούς.
«Δεν γίνονται αυτά τα πράγματα από τη μια στιγμή στην άλλη» θα μου πουν οι «ρεαλιστές». Είναι αδύνατον, είναι αφελές, είναι τόσο μαξιμαλιστικό που καταντά άχρηστο ως πρόταση. Συμφωνώ εν μέρει, έχουν κάποιο δίκιο. Όμως, αυτός πρέπει να είναι ο αδιαπραγμάτευτος στόχος. Η Ελλάδα να αλλάξει σε χρόνο ρεκόρ. Να ελαχιστοποιηθούν οι συμβιβασμοί μ’ αυτό το τέρας που κρατά δέσμια την Ελλάδα. Να εξασφαλιστεί μια αποφασιστική, σταθερή και όσο γίνεται ταχεία πορεία προς ένα αποτελεσματικό κράτος. Φυσικά και δεν θα το πετύχουμε σε μια μέρα, ένα μήνα ή ένα χρόνο. Προφανώς θα υπάρχουν ισχυρές εστίες παλαιοκομματισμού, πελατειακών δικτύων, διαφθοράς. Αλλά θα πρέπει να είναι τα υπολείμματα ενός κόσμου σε υποχώρηση, ενός κόσμου που χάνεται, ενός κόσμου που σταδιακά συντρίβεται. Έχετε την αίσθηση ότι βρισκόμαστε τώρα σ’ αυτή τη φάση;
Ο σημερινός Πρωθυπουργός έχει (για όλα) τη μεγαλύτερη ευθύνη. Πολιτική, ηθική, προσωπική. Όχι μόνο γιατί σε αυτόν έχει πέσει η ιστορική ευθύνη, αλλά γιατί είναι (αυτή τη στιγμή) ο μοναδικός που μπορεί να την αναλάβει. Είναι παντοδύναμος παρά τα όσα έγιναν. Η αντιπολίτευση είτε είναι αόρατη είτε είναι παρανοϊκή. Το βλέπετε νομίζω. Ο ελληνικός λαός στρέφεται σε αυτόν και μόνο σε αυτόν. Με αυτόν συνομιλεί, αυτόν ικετεύει, αυτόν καταριέται, αυτόν θεωρεί υπεύθυνο, αυτόν θεωρεί σωτήρα, από αυτόν περιμένει οτιδήποτε καλό ή κακό. Αυτού του είδους η πολιτική κατάσταση είναι αρρωστημένη σε μια δημοκρατία, αλλά αυτό είναι άλλο θέμα. Σήμερα απλώς το διαπιστώνω.
Από τον Κυριάκο Μητσοτάκη εξαρτάται το μέλλον μας, ακόμα και οι ζωές μας. Δεν το γράφω για να τον κολακέψω, ακριβώς το αντίθετο, για να του επισημάνω το τεράστιο βάρος της ιστορικής του ευθύνης που φοβάμαι πως δεν έχει κατανοήσει πλήρως. Δεν γνωρίζω πώς σκέφτεται, αλλά ενώ είμαι σίγουρος πως αντιλαμβάνεται την κρισιμότητα, συνειδητοποιεί το μέγεθος της ευθύνης του, έχει καλές προθέσεις, φιλοδοξεί να είναι μεταρρυθμιστής, δεν βλέπω κινήσεις, δράσεις, επιλογές που να μου επιτρέπουν να αισιοδοξώ. Ίσως θεωρεί πως είναι νωρίς. Αλλά τι θα πει νωρίς; Αυτή η λέξη πρέπει, πλέον, να καταργηθεί από το πολιτικό λεξιλόγιο. Έρχεται ο φοβερός χειμώνας του 2023-2024. Δεν ξέρω τι σημαίνει αυτό, δεν μπορώ να προβλέψω, παρά μόνο ότι πιθανόν να είναι ο χειρότερος όσων ζήσαμε.
«Και τι δηλαδή παραπάνω θα πρέπει να κάνει ο Πρωθυπουργός;», μπορεί να ρωτήσει παρελκυστικά κάποιος κακόπιστος ή ανόητος. Ξεκινώ από τα πολύ βασικά: επιλέγω για υπουργούς, κυβερνητικά στελέχη, διοικητές οργανισμών, συνεργάτες σε επιτελικές θέσεις, κλπ. άτομα με αποδεδειγμένες ικανότητες και εμπειρία, αδέσμευτους, αποφασιστικούς και τολμηρούς· δεν επιλέγω με κριτήριο τις ισορροπίες, για να επιβραβεύσω αποτυχημένους πολιτικούς, σφουγγοκωλάριους, αφισοκολλητές, παιδιά του κομματικού σωλήνα. Επιβάλλω τις προφανείς αρχές διακυβέρνησης (καμία δεν τηρείται επαρκώς): λογοδοσία, χρηστή διοίκηση, διαφάνεια, αμεροληψία, αξιοκρατία. O πανίσχυρος Πρωθυπουργός έχει μια μεγάλη γκάμα εργαλείων στη διάθεσή του. Που όχι μόνο υπάρχουν εκεί έξω, στη διεθνή εμπειρία και στη διεθνή θεσμική θεωρία, αλλά έχουμε δεσμευθεί επανειλημμένα (πανάθεμά μας!) ότι θα τα υιοθετήσουμε.
Εμείς, οι πολίτες, δεν έχουμε κάποια ευθύνη; Φυσικά και έχουμε, καθώς είμαστε όλες και όλοι μέλη σε μια κοινότητα και στις πλάτες μας κρατάμε αυτό το ξεδιάντροπα πελατειακό και αναίσχυντα αναποτελεσματικό κράτος. Από τον ιδιώτη που έχτισε αυθαίρετο πάνω στο μπαζωμένο ρέμα ή μέσα στο δάσος και πιέζει για τον διορισμό του άχρηστου κανακάρη του μέχρι τα μέλη της ολιγαρχίας του πλούτου που παραβιάζουν χωρίς δισταγμό κάθε κανόνα ηθικό ή νομικό. Κυρίως, όμως, γιατί παίζουμε επιπόλαια και εγωιστικά το δημοκρατικό παιχνίδι, σπαταλάμε το ισχυρότερο ατού που έχουμε στα χέρια μας. Γιατί δεν κινητοποιηθήκαμε ποτέ για μεταρρυθμίσεις, αλλά είμαστε έτοιμοι να τα διαλύσουμε όλα αν κινδυνέψουν προνόμια και ιδιοτελή συμφέροντα. Αλλά η ευθύνη μας έχει όρια.
Ο πραγματικός υπεύθυνος απέναντί μας είναι ο Πρωθυπουργός που συλλογικά επιλέξαμε, εμπιστευθήκαμε και η ιστορική συγκυρία τον έφερε σε αυτή την προνομιακή, αλλά φοβερή θέση.
Καταλήγοντας, λοιπόν, θα το πω όσο πιο απλά γίνεται: Η ίδια μας η ζωή συναρτάται με την αποφασιστικότητα του Κυριάκου Μητσοτάκη. Από τον Πρωθυπουργό εξαρτάται πόσοι από εμάς θα πεθάνουν τα επόμενα χρόνια από καταστροφές που θα μπορούσαν να μετριαστούν οι συνέπειές τους. Από τον Κυριάκο Μητσοτάκη εξαρτάται αν θα τα σπάσει όλα τώρα που μπορεί και θα θέσει σε επανεκκίνηση αυτό το κράτος ή απλώς θα πάρει μια σκούπα και θα χώσει βιαστικά κάτω από το χαλί, νεκρούς, πλημμύρες, φωτιές και τρένα.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης μπορεί να είναι είτε αυτός που θα τολμήσει να κόψει τον γόρδιο δεσμό, χωρίς δισταγμό, χωρίς εξαιρέσεις, χωρίς παραχωρήσεις, με θάρρος, αποφασιστικότητα και όραμα (και να είναι απολύτως βέβαιος πως ο ελληνικός λαός θα το εκτιμήσει και θα τον ακολουθήσει μέχρι το τέλος) ή θα καταλήξει ως μία ακόμα αναλώσιμη μετριότητα που αντιδρούσε μυωπικά και σπασμωδικά, καθώς η Ιστορία την ξεπερνούσε με περιφρόνηση.
* Ο Αριστείδης Ν. Χατζής είναι Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου και Θεωρίας Θεσμών στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Protagon.gr
