Η «Τρύπα της Μπάμπως» στην Καλογοραντζή

Γράφει

ο Νίκος Λύτης

Μια προφητεία του Αγίου Κοσμά επαληθεύεται στο χώρο της Βορείου Ηπείρου

Από μικρό παιδί, ακόμα θυμάμαι πως άκουγα απ’ τις γιαγιάδες και παππούδες μας πιο πολύ, καθώς κι απ’ τους άλλους ενήλικους λιγότερο, να λένε: «Μα τον Άγιο!», «Του Αγίου!», «Θα γίνει του Αγίου!», «Βοήθα μας, Άγιέ μας!» κτλ. Και αυ­τός ο Άγιος, ο τόσο βαθιά ριζωμένος στην ψυχή και συνείδηση αυτών των ανθρώπων που τόσο τον λάτρευαν και πίστευαν στα λεγόμενό του και έλπιζαν στις δύσκολες ώρες στη βοήθεια του, δεν ήταν άλλος, παρά ο Άγιος Κοσμάς, ο Άγιος της Βορείου Ηπείρου. Και μπορούμε να τον ονομάσουμε έτσι, γιατί ο πατερ-Κοσμάς επισκέφτηκε στις πιο δύσκολες ώρες αυτό το χώρο, τον περπάτησε πιθαμή την σπιθαμή, έκλαψε τα χάλια μ’ αυτούς τους ταλαιπω­ρημένους ανθρώπους, τους έδωσε συμβουλές και κουράγιο και στο τέλος θυ­σίασε ακόμη και την ίδια του τη ζωή.

Ο Άγιος Κοσμάς έρχεται στο χώρο μας, καθώς και στην κεντρική και νότια Αλβα­νία όπου και οι Αλβανοί χριστιανοί και μω­αμεθανοί τον εκτιμούσαν και τον σέβο­νταν πολύ, καθώς άκουγαν τις συμβουλές του και τον ονόμαζαν Τσιομπάν-Μπαμπά (στα Ελληνικά: πατέρα-ποιμενάρχη).

Σε μία περίπτωση, κατά την επίσκεψή του στο Τεπελένι, λίγες μέρες πριν απαγχονιστεί, γνωρίζει και τον μωαμεθανό Αλή Τεπελενλή. Κατά τον χρόνο που ο πατρο-Κοσμάς κήρυττε στο λαό του Τεπελενίου και των γύρω χωριών, μπροστά σε χρι­στιανούς και μωαμεθανούς, Αλβανούς και Τούρκους, οι Εβραίοι και Κοτζαμπάσηδες πηγαίνουν να τον πιάσουν. Στη διάρκεια που κατεδίωκαν τον Άγιο, εκείνος φεύγο­ντας, βλέπει κάποια πόρτα ανοιχτή και μία γυναίκα που του κάνει νόημα να μπει σ’ αυτό το σπίτι. Εκεί κρύβεται ο Άγιος κι αυ­τή η γυναίκα, που τον έκρυψε, ξεγελά αυ­τούς που τον κατεδίωκαν, λέγοντάς τους: «Τρέξτε, παρακάτω θα τον βρείτε!». Το βράδυ γυρίζει σ’ αυτό το σπίτι και ο Αλή Τεπελενλής, που ήταν αρχηγός συμμο­ρίας και δειπνούν μαζί. Ήταν το σπίτι του Αλή και η γυναίκα που τον έκρυψε η μάνα του Αλή, η γνωστή απ’ όλους μας Χάνκω. Στο δείπνο πάνω, κατά την κουβέντα τους, ο Αλή ρωτά τον Άγιο και ο Άγιος του δί­νει την προφητική απάντησή του, όπως θα δούμε πιο κάτω:

«Θα γίνεις μεγάλος ηγεμόνας. Θα πά­ρεις το τάχτι του Μπερατιού του Κουρτ Πασά, την Πρεμετή, το Δέλβινο, το Γαρδίκι. Θα κυριεύσεις την Αρβανιτιά, τα Γιάν­νενα, την Πρέβεζα, Πάργα και Σούλι. Θ’ αφήσεις μεγάλο όνομα στην Οικουμένη. Να θυμάσαι, όμως, πάντοτε τους χριστια­νούς και να τους προστατεύεις, αν θέλεις να μείνει η εξουσία στους διαδόχους σου. Αλλιώτικα θα πας και στην Πόλη με κόκκι­να γένια. Αυτή είναι η θέληση της Θείας Πρόνοιας».

Άλλοι συγγραφείς τοποθετούν αυτά τα προφητικά λόγια ότι ο πάτερ Κοσμάς τα είπε προς τον νεαρό Αλί που τον παρακο­λουθούσε στην ομιλία του έξω, όταν έφτασε στο Τεπελένι. Όπως είναι γνωστό απ’ όλους μας η προφητεία αυτή προς τον Αλί εκπληρώθηκε απόλυτα. Το κομμένο κεφάλι με τ’ άσπρα γένια του γέρου Αλί, που τον σκότωσαν στο νησί των Ιωαννίνων, σ’ ένα σινί και κατακόκκινα τα γένια απ’ το αίμα, το στείλαν στο Σουλτάνο, στην Υψηλή Πύλη, στην Κωνσταντινούπο­λη.

Μετά τον απαγχονισμό του πατρο-Κοσμά, πρώτη δουλειά του Αλί Πασά, για τον οποίο ο Άγιος είχε προβλέψει το μέλλον του, ήταν να κατατρέξει τους δήμιους και πολλούς απ’ αυτούς θανατώνει. Μετά προτρέπει τους Χριστιανούς της περιο­χής που θανατώθηκε και ενταφιάστηκε ο Άγιος ν’ ανοικοδομήσουν Μοναστήρι στ’ όνομα των Αγίων Πάντων και του Αγίου Κοσμά. Εκτός αυτού, του κάνει κι άλλες τι­μές, μέχρι τελετές και λιτανείες στην πό­λη των Ιωαννίνων.

Και ο Κουρτ-Πασάς του Μπερατίου στην πρώτη φάση συγκινείται απ’ τα λόγια του πατρο-Κοσμά και μάλιστα του χαρίζει κι ένα φορητό άμβωνα, αν και αυτός είναι Μωαμεθανός. Στη δεύτερη φάση με τη δωροδοκία των Εβραίων, Βενετών, Τσιφλικάδων με το χρυσάφι και ψεύτικες κατηγορίες, του αλλάζουν τη γνώμη του Κουρτ-Πασά και απαγχονίζουν τον πατερ – Κοσμά. Αλλά μετά το φόνο ο Κουρτ – Πα­σάς μεταμελεί ή φοβούμενος τη θεία δι­καιοσύνη για τον άδικο θάνατο του πατερ-Κοσμά, και αφήνει ελεύθερους τους βοηθούς του.

Στα τέλη του έτους 1964 αρχές του 1965, στην πρώτη μου επίσκεψη στη Μο­νή του Αγίου Κοσμά στο Κολικόντασι νο­μού Φίερι στα βιβλία που φυλάσσονταν εκεί στα ελληνικά και αλβανικά διαπίστω­σα και τα παρακάτω:

Σε αλβανικό βιβλίο διάβασα πως πολ­λοί άνθρωποι, μάλιστα μωαμεθανικής θρησκείας, Αλβανοί και Τούρκοι, καθώς και Τούρκος αξιωματικός απ’ την πόλη της Καβάγια εμπιστεύονταν τον πατερ- Κοσμά για διάφορα προβλήματά του υγεί­ας. Αυτό βεβαιώνει ότι ο πατρο-Κοσμάς ήταν και καλός γνώστης και πρακτικός γιατρός για διάφορα προβλήματα υγείας.

Αυτός ο Τούρκος αξιωματικός, αφού γιατρεύτηκε μετά τις συμβουλές του πατερ-Κοσμά, σ’ άλλη επίσκεψή του στο χώ­ρο μας τον συναντά, τον ευχαριστεί και του προσφέρει πολλά δώρα και τη μεγάλη ευγνωμοσύνη του. Μετά απ’ αυτά τα πα­ραδείγματα γίνεται πλέον αντιληπτό τι εκτίμηση έτρεφαν προς τον πατρο-Κοσμά όχι μόνον οι χριστιανοί, αλλά και οι μωα­μεθανοί, Αλβανοί και Τούρκοι και μάλιστα σε υψηλές θέσεις.

Ο πατρο-Κοσμάς επισκέφτηκε την κε­ντρική, νότιο Αλβανία και Βόρειο Ήπειρο, για να τονίσει το ηθικό των Χριστιανών να φυλάξουν την πίστη τους έναντι του κινδύνου του εξισλαμισμού, καθώς και να διαφυλάξουν την γλώσσα τους όχι μόνον με τη διαφύλαξη των υπαρχόντων σχολεί­ων, αλλά και το άνοιγμα νέων σχολείων. Γιατί με τη μόρφωση οι νέοι θ’ αποκτή­σουν Εθνική Συνείδηση και θα προετοιμα­στεί το γένος ν’ αποτινάξει τον τουρκικό ζυγό και να έρθει το ποθούμενο.

Σύμφωνα με μερικούς μελετητές και βιο­γράφους ο πατρο-Κοσμάς επισκέφτηκε τα μέρη μας στην Γ’ Περιοδεία κατά τα έτη 1775-1777 με εγκριτική άδεια του Πατριάρχου Σωφρονίου του Β’. Επισκέφτηκε εκτός από μέρη που ανήκαν στον ελλαδικό χώρο και τα μέρη μας, όπως: Γράμμο, Σέλτσα, Κορυτσά, Μοσχόπολη, Δέλβινο, Συρακάτες, Δρυμάδες, Τεπελένι, Χειμάρρα, Αργυρόκα­στρο, Δρόβιανη, Δίβρη, Σενίτσα, Κονίσπολη, Μουζίνα, Λιμπόχοβο, Μεσοπόταμο. Και ξανά: Αγίους Σαράντα, Χειμάρρα, Νίβιτσα, Άγιο Βασίλειο, Πικέρνι, Κηπαρό, Βούνο, Παλέρμο, Δρυμάδες, Παλάσα, Δουκάτες, Κάνινα, Αυλώνα Παλαιά Άρτα, Βεράτιο, Κα­βάγια, Κορυτσά. Και ξανά: Πρεμετή, Τεπε­λένι, Δίβρη, Σέλτσα, Πόγραδετς, Κορυτσά. Και ξανά: Δρόβιανη, Δέλβινο, Μουζίνα, Χάλιου, Κρόγγους, Σενίτσα, Λέκλη, Ερίντη, Κάργιανη, Τεπελένι, Μουζίνα, Χειμάρρα, Βεράτιο. Και στο Κολικόντασι είναι ο τε­λευταίος και μοιραίος σταθμός της ζωής του. Ενώ σύμφωνα με τα δεδομένα που έχει συγκεντρώσει στο βιβλίο του «Κοσμάς ο Αιτωλός» -Ιωάννινα 1980, ο κ. Γιώργος Βρέλλης, γράφει:

«Στην Γ’ Περιοδεία (1774-1777) εκτός από μέρη στον ελλαδικό χώρο, επισκέφτηκε και το χώρο μας, όπως την Κορυτσά, Μο­σχόπολη, Δέλβινο, Χειμάρρα, Αργυρόκα­στρο, Τεπελένι, Κονίσπολη, Λιμπόχοβο. Και στη συνέχεια γράφει ακολουθεί την Εγνατία οδό. Και μετά από επίσκεψη στα νησιά του Ιονίου Πελάγους, καταλήγει στους Αγί­ους Σαράντα.»

Σ’ αυτές τις επισκέψεις στο χώρο μας, στον γειτονικό ελλαδικό χώρο και σε γειτο­νικές χώρες, όπως Αλβανία, Σκόπια, διακή­ρυξε τις ιστορικές του Προφητείες και τις αλάνθαστες διδαχές του. Γι’ αυτές που ακόμα στο χώρο μας ορκίζονται οι άνθρω­ποι, «Μα τον Άγιο ή πιστεύουν «Θα γίνει του Άγιου» είτε λένε πως «Έγινε του Άγιου».

Αυτή η μεγάλη εμπιστοσύνη κερδίθηκε και παραμένει ζωντανή ακόμη σήμερα μετά από σχεδόν 220 χρόνια απ’ το θάνατό του, χάρις στην προφητική τους επαλήθευση και εκπλήρωση. Μία τέτοια επαλήθευση της προφητείας του Αγίου είναι και η παρακά­τω Αρ. 89 σελ. 348 στο βιβλίο του επισκό­που Αυγουστίνου Καντιώτη -Αθήναι 1991, όπου λέγει τα εξής:

«Θα ερθεί καιρός που μια γυναίκα θα διώ­χνει δέκα Τούρκους με τη ρόκα». Αυτή η προφητεία επαληθεύεται στο χωριό Καλογοραντζή της Κάτω Δερόπολης νομού Αργυροκάστρου. Είναι αλήθεια ένα πραγματικό ιστορικό γεγονός όπου οι κάτοικοι του χωριού το διαφύλαξαν στη μνήμη τους και το μολογούν.

Από μικρό παιδί ακόμα έχω ακούσει για την «Τρύπα της Μπάμπως» στο Κοκκινόσκεμπο (τοπωνυμία) που πήρε το όνομα από κά­ποια μπάμπω (γυναίκα). Και να πώς φύλα­ξαν οι κάτοικοι του χωριού αυτό το ιστορικό γεγονός που δεν είναι τίποτε άλλο όπως θα το διαπιστώσετε και μόνοι σας από την Προφητεία Α-89 του Αγίου Κοσμά.

Στον καιρό της τουρκοκρατίας ζούσε κά­ποια γριά του χωριού μας που το όνομά της έχει ξεχαστεί και πέρασε στην ιστορία με το όνομα «Μπάμπω». Ήταν μοναχή κι απρο­στάτευτη, γιατί δεν είχε κανέναν που να την υποστηρίξει και να την προστατεύσει από τους μεγάλους κινδύνους εκείνης της επο­χής. Ήταν πολύ κακοί καιροί που ο Τούρκος κατακτητής καταπίεζε βάναυσα το ραγιά. Του άρπαζε το καθετί που είχε, γεωργική παραγωγή, ζώα, παιδιά που τα έκανε γενί­τσαρους, του άλλαζε την πίστη, τον ατιμούσε κι εβίαζε, τον έβγαζε έξω κι από το σπί­τι, του έπαιρνε τα χωράφια, κτλ. Και που με­τριούνται όλα τα κακά εκείνης της εποχής, εάν δεν τα έχεις ζήσει μόνος σου κι από κο­ντά. Σ’ αυτή τη μεγάλη λαίλαπα εκείνης της μαύρης περιόδου της Τουρκοκρατίας κι αφού έχασε όλους τους ακριβούς της αν­θρώπους, αυτή η αδούλωτη κι απροστάτευ­τη κυρία αποφάσισε να μετακινηθεί στη ση­μερινή ονομαζόμενη «Τρύπα της Μπάμπως». Αυτή η τρύπα είναι μία σπηλιά σ’ ένα ζωνά­ρι που βρίσκεται στα 3/4 του απόκρημνου βράχου που έχει ύψος γύρω στα 250-300 μ. και χρώμα κόκκινο που του έδωσε και τ’ όνομα Κοκκινόσκεμπο.

Για να περάσεις να πας εκεί, είναι πάρα πολύ δύσκολο. Όταν ήμασταν μικρά παιδιά, δεν μπορούσαμε να πάμε εκεί, παρά μόνο μερικά πολύ τολμηρά παιδιά και μερικοί βο­σκοί του χωριού. Αλλά, άμα έφτανες στην τρύπα του σπηλαίου, που είχε μία μικρή, πο­λύ μικρή είσοδο, στα ενδότερα ήταν ευρύ­χωρη και μπορούσες να ζήσεις εκεί άνετα και ασφαλής.

Για να πας σ’ αυτή τη σπηλιά, υπήρχε ένας και μόνον δρόμος πάρα πολύ στενός που η παραμικρή απροσεξία σου κόστιζε τη ζωή. Γιατί θα έπεφτες στο χάος του γκρε­μού απ’ τα ύψη του Κοκκινόσκεμπου. Εκτός απ’ αυτό το στενό ζωνάρι, δεν υπήρχε άλλη διάβαση για να πας εκεί. Η διάβαση ήταν μοναδική και από μία και μόνον κατεύθυν­ση. Η γριά αυτή πήρε όλα τα αναγκαία πράγματα απ’ το σπίτι της, ρούχα, αγγειά για να μαγειρέψει, ακόμα και τη ρόκα της να γνέθει το μαλλί που είχε, καθώς και τα λίγα τρόφιμά της και τα μετέφερε εκεί λίγα-λίγα.

Αφού μετέφερε όλα τ’ αναγκαία πράγματα της επιβίωσης, εγκαταστάθηκε κα μόνη της εκεί, αυτή η τολμηρή κι ατρόμητη Δροπολίτισσα, αυτόνομη κι ανεξάρτητη και μα­κριά απ’ τον δυνάστη που δεν τον άντεχε πλέον. Την ημέρα, όταν ήταν καλός καιρός, έβγαινε απ’ τη σπηλιά και μάζευε τριγύρω στο βουνό άγρια λάχανα, άγρια φρούτα και ξύλα για τη φωτιά, να μαγειρεύει και ζε­σταίνεται.

Έτσι ζούσε μόνη της ελεύθερη κι ανεξάρ­τητη για κάμποσο καιρό. Το μάθαν, όμως, οι Τούρκοι κατακτητές και θέλαν να παν να ελέγξουν το μέρος αυτό και να συλλάβουν αυτή την τόσο τολμηρή κυρία. Κι έτσι έγινε. Ξεκίνησαν γι’ αυτή την αποστολή ούτε ένας ούτε δύο, μα δέκα (10) νιζάμηδες, γιατί γνώ­ριζαν τη δυσκολία του δύσβατου τοπίου. Η γριά μέσα στη σπηλιά κάθονταν ξέγνοια­στη στη μοναξιά της, όταν άκουσε τις πέ­τρες να τρίζουν έξω κι άλλες να πέφτουν στο γκρεμό, μονομιάς πετάγεται όρθια και με τη ρόκα στο χέρι, όπως έγνεθε, βγαίνει στην είσοδο της σπηλιάς.

Και τι να δει, μια σειρά από Τούρκους με τα γιαταγάνια στη μέση σβαρίζονταν στο ζωνάρι του βουνού για να φτάσουν εκεί. Ο μόνος τρόπος για να πας είναι να περπα­τάς σαν τετράποδο ζώο.

Καταζαλισμένοι οι Τούρκοι απ’ το ύψος του γκρεμού και το τι τους περίμενε απ’ το παραμικρό λάθος, έμπηγαν τα νύχια στο έδαφος και προσπαθούσαν να κρατηθούν απ’ τις πέτρες και τ’ άγρια φυτά τριγύρω.

Η γριά, μόλις τους είδε, άναψε από οργή κι ανεμίζοντας τη ρόκα της άρχισε να φω­νάζει σαν πληγωμένο θηρίο λέγοντάς τους:

«Πίσω παλιότουρκοι κι εδώ με βρήκατε! Πίσω, τσακιστείτε, γιατί με τη ρόκα μου σας έριξα κάτω από το Κοκκινόσκεμπο και σας έκανα κομμάτια».

Οι Τούρκοι αδύναμοι ν’ αντιδράσουν μ’ ο,τιδήποτε χάριν του γκρεμού, σβαρίζο­νταν κατατρομαγμένοι σαν ερπετά με δυ­σκολία γύρισαν πίσω και το βάλαν στα πόδια όταν βγήκαν απ’ το δύσκολο αυτό ζωνάρι του Κοκκινόσκεμπου.

Αυτή η ιστορία δεν είναι τίποτε άλλο πα­ρά ακριβώς η Προφητεία. Έτσι κι αυτή η Προφητεία επαληθεύτηκε ακέραια και με ακρίβεια στο χωριό Καλογοραντζή. Το μέ­ρος όπου κρυβόταν αυτή η γυναίκα πήρε τ’ όνομα «Τρύπα της Μπάμπως» στο Κοκκινόσκεμπο, για να θυμίζει τη γενναία αυτή πρά­ξη στους αιώνες και τη μεγάλη αλήθεια αυ­τής της Προφητείας του Αγίου Κοσμά, του Αγίου της Βορείου Ηπείρου.

Από το «Λαϊκό Βήμα», Πέμπτη Μαϊου 1998