Ολυμπιακοί Αγώνες – μια Βορειοηπειρωτική Ιδέα

Γράφει

ο Νίκος Λύτης

Ο πρώτος που συνέλαβε την ιδέα αναβιώσεως των σύγχρονων Ολυμπιακών αγώνων το έτος 1856 και αυτός που πρόσφερε μεγάλα χρηματικά ποσά για την πραγματοποίηση των πρώ­των σύγχρονων Ολυμπια­κών αγώνων, το έτος 1896 στην Αθήνα ήταν συμπα­τριώτης μας.

Ο πρώτος άνθρωπος που συνέλαβε την ιδέα για την αναβίωση των σύγχρο­νων Ολυμπιακών αγώνων είναι ο συμπατριώτης μας Ευάγγελος Ζάππας. Αυτός γεννήθηκε το έτος 1800 στο χωριό Λάμποβο του Ζάππα και πέθανε το έτος 1865 στη Ρουμανία. Ο πατέρας του Βασίλειος ήταν έμπορος και η μητέρα του Σωτηρία ήταν από τη φημισμένη οικογέ­νεια των Μεγξιατών. Από μικρό παιδί, σε ηλικία 13 χρόνων καταταράχτηκε στη φρουρά του Αλη Πασά. Όμως όταν άρχισε  η μεγάλη Ελληνική Επανάσταση του 1821 για την αποτίναξη του Τουρ­κικού ζυγού, έτρεξε από τους πρώτους και πο­λέμησε κοντά στον μεγάλο ήρωα αυτού του αγώνα Μάρκο Μπότσαρη οπού έγινε πρωτοπαλίκαρό του. Μετά τον ένδοξο θάνατο του γενναίου Μάρκου Μπότσαρη, ο Ζάπ­πας πολέμησε με πολλούς άλλους οπλαρχηγούς της επανάστασης και με την ανδρεία του, αυτοθυσία και πα­τριωτισμό του στον πόλεμό έφθασε μέ­χρι τον βαθμό του ταξιάρχου, και του απονεμήθη για τις θυσίες του το «αρ­γυρόν αριστείον προμάχων»

Ο ίδιος μας πληροφορεί ως εξής: «Από το 1821 μέχρι το 1830 εδούλευσα πιστότατα την πατρίδα μου στρατιωτικός. Πάντα υπό την οδηγίαν του μακαρίτου Μάρκου Μπότσαρη (…) Μετέπειτα απέρασα εις τα Σάλωνά υπό την οδηγίαν του Πανουργιά και I. Γκούρο (…) απέρασα εις Πελοπόννησον υπό την οδηγία του Ι. Νοταρά μέχρι και τελευταίου πόλεμου του Πειραιώς (…) όπους εις αυτό το διάστημα έλαβα πέντε πληγάς και τα σημεία αυτών φαί­νονται μέχρι σήμερος εις το σώμα μου».

«…Η δε σεβαστή μου γεραιά μήτηρ, δια προσταγής του Κιουταχή Βεζύρη το 1825 αρπάχθη από την οικίαν μου και εφέρθη σιδηρο­δέσμιος εις Ιωάννινα οποία ερρίφθη εις υπό­γειον φυλακήν του εκεί νησιού δύο χρόνους, τα δε της οικείας μου σκεύη έγιναν λάφυρα των απεσταλμένων του Κιουταχή ονόματι Καλιομπέη Καστρινού. Επ’ ελπίδι του να έβγω εγώ να προσκυνήσω, όστις κατεφρόνησα όλα και μήτερ και οικίαν εφύλαξα ακλόνητον τον ιερόν της επαναστάσεώς μου όρκον, και τον οποίο θέλω τον φυλλάτη υπέρ της πατρίδος μέχρι τε­λευταίας έσχατης μου πνοής. Και μάρτυρας δε τούτου επικαλούμαι αυτούς τους πολλά ολί­γους τους εκ του επαναστατικού πολέμου σωθέντας ήρωας, αθάνατον Κ. Τζαβέλλα, Σπύρον Μίλιον, Ν. Πανουρίαν, Γ. Δυοβουνιώτην, Δ. Λιούλιαν, I. Βαϊρακτάρην. Παπακώστα Σαλονίτην και τον Ν. Ζέρβαν και εν γένει τους υπό την οδηγίαν τους αξιωματικούς και στρατιώτας με τους οποίους εσυμπολεμήσαμεν εις αυτάς θάπτοντας συγγενείς και στρατιώτας βάφοντας πέτρες και την γη με το αίμα μας υπέρ της ελευθερίας της φιλτάτης ημών πατρίδος».

Μετά τον αγώνα της Ανεξαρτησίας το έτος 1831 μεταναστεύει στη Ρουμανία όπου ασχολή­θηκε με την ενοικίαση κτημάτων αγόρασαν με­γάλο εκτάριο εκτάσεις εισήγαγε νέες μεθόδους και με το εμπόριο όπου πολύ γρήγορα απέκτησε κο­λοσσιαία περιουσία και κέρδισε πολλά χρηματικά ποσά. Στην Ρουμανία εις τον Ευάγγελο έρχεται αρ­γότερα και ο εξάδελφός του Κωνσταντίνος Ζάππας. Οι δυο τους δεν πα­ντρεύτηκαν και την τερά­στια περιουσία τους την διέθεσαν στην υπηρεσία της πατρίδας και της ιδι­αίτερης πατρίδας τους για αγαθά έργα και βοη­θούν και συνδράμουν τους εδώ πτωχούς γι’ αυτό και ανακηρύχθηκαν μεγάλοι εθνικοί ευερ­γέτες γιατί ποτέ τους δεν ξέχασαν την Πατρίδα. Ο Ευάγγελος Ζάππας θέλοντας να βοηθήσει στην ανοικοδόμηση του νέου Ελληνικού Κράτους προτείνει το έτος 1856 με επιστολή τότε στον Όθωνα την αναβίωση των Ολυμπια­κών αγώνων κατά το πρότυπο των αρ­χαίων προσφέροντας αυτός τα ανα­γκαία ποσά. Δήλωσε τότε στον υπουρ­γό των Εξωτερικών της Ελλάδος Αλέ­ξανδρο Ρίζο Ραγκαβή ότι έθετε στην διάθεση του Κράτους τετρακόσιες με­τοχές ατμοπλοΐκής εταιρείας για να τελούνται οι Ολυμπιακοί Αγώνες κά­θε τέσσερα χρονιά, στην Αθήνα. Ο Ζάππας έβλεπε μέσα από την ανασύ­σταση των Ο.Α. να πραγματώνεται το όνειρό του το νεαρό ελληνικό κράτος να εξελιχθεί σε ένα ισχυρό εύρωστο εθνικό οργανισμό αντάξιο του μεγα­λείου του παρελθόντος και ικανό να συγκρατεί την διασπορά του Ελληνι­σμού.

Για κακή τύχη όλων μας ο τότε υπουργός των εξωτερικών Ραγκαβης ήταν τελείως αντίθετος στην πρόταση και ιδέα του συμπατριώτη μας Ευάγ­γελου Ζάππα όπου αργότερα δήλωνε τα εξής: «Απέναντι εις τας ανάγκας του κράτους, η ιδέα του Ζάππα ήτο πρακτική και ουχί αυτού του γελοίου απέχουσα»…

Είναι πάρα πολύ λυπηρό όπου αυτός ο υπουργός της Ελλάδας δεν μπόρεσε να συλλάβει  το νόημα διορατικότητα της τόσο μεγάλης ιδέας του εκλεκτού συμπατριώτη μας Ε. Ζάππα. Ο Υπουργός αυτός της Ελλάδας ο Ραγκαβής έκα­με το παν για να παραποιήσει τη διαθήκη του μεγάλου αυτού ευεργέτη και οραματιστή.

Έτσι ο Ζάππας μετά από μεγάλες πιέσεις δέχθηκε να αλλάζει την διαθήκη και να χτιστεί το Ζάππειο Μέγαρο με προορισμό να γίνονταν εκθέσεις προϊόντων, .θέματα που θ μαρτυ­ρούσαν την εμπορική και βιομηχανική πρόοδο Ελλάδας. Ο ίδιος έδωσε το σχέδιο του Με­γάρου όπου ανέθεσε την εκπόνησή του σε Γάλ­λο μηχανικό τον Χάνσεν. Στις 20 Ιανουάριου του θεμέλιου λίθου. Στις 20 Οκτωβρίου 1888 εγκαινιάστηκε πανηγυρικά το κτί­ριο παρουσία των βασιλέων Γεωρ­γίου και Όλγας, του πρωθυπουργού X. Τρικούπη και του γέ­ροντας πλέον Κων/νου Ζάππα. ξάδελφο του Ευαγγέλη. Ο τελευταίος παρέ­δωσε το Ζάππειο στον Ελληνικό Λαό λέγοντας: «Ο αρχηγέ­της της οικογένειάς μου, αοίδιμος Ευαγ­γέλης αποφάσησεν εζ  εμπνεύσεως κλασσι­κής να επαναφέρει εις την Ελλάδα τους αρχαίους χρόνους των Ολυμπιακών Αγώνων… Παραδίδω το συντελεσθέν έργο στο Έθνος ευχόμενος αυτω τα κράτιστα».

Και μετά από αυ­τά αντί να απονέμονται βραβεία σε Ολυμπιονίκες απένειμαν βραβεία στα προϊό­ντα παραγωγής και βιομηχανίας, από μια επιτροπή βράβευσης και απονομής των βραβείων που ονομά­στηκε «Επιτροπή Ολυμπίων». Η επιτροπή ονομάστηκε έτσι και γίνονταν απονομή βραβείων επειδή οι εκθέσεις αυτές είχαν την έννοια κάποιων αγώ­νων. Για τα βραβεία αυτά των προϊόντων και όχι των Ολυμπιονικών, όπως πρώτος ονειρεύ­τηκε ο συμπατριώτης μας Ευάγγελος Ζάππας κόπηκαν και μετάλλια όπως θα τα δείτε και στην φωτογραφία μαζί με το Ζάππειο μέγαρο και αυτά από μπροστά και πίσω μέρος και δυο διαφορετικούς τύπους. Από την μια πλευ­ρά τα μετάλλια απεικονίζουν δυο κλάδους ελιάς δεμένους κάτω σαν στεφάνι και στη μέση γράφουν: «ΑΓΩΝΟΘΕΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΗΣ ΖΑΠΠΑΣ – ΟΛΥΜΠΙΑ – ΑΘΗΝΗΣΙ – ΑΩ’ Ο’ Ε’» και από την άλλη όψη την κεφαλή του Βασιλέα γράφοντας «ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α’ ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ» και στο άλλο άποψη από το Ζάππειο και να γράφει π.χ. σ’ αυτό που έχομε εμείς «Δ’ ΟΛΥΜΠΙΑΣ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙ 1888».

Και τώρα προχωρούμε πιο κάτω για να πούμε δύο λόγια γύρω από το κύριο ζήτημα του θέματός μας πως γεννήθηκε η ιδέα αυτή στον μεγάλο συμπατριώτη μας για την οργάνωση των σύγχρονων ολυμπιακών αγώνων κατά πρότυπο των αρχαίων.

Απ’ ότι μαθαίνουμε ο Ευάγγελος Ζάππας από μικρό παιδί είχε διαβάσει κάποιο βιβλίο από τα λίγα που κυ­κλοφορούσαν επί τουρκοκρατία; για τους Ολυμπιακούς αγώνες στην αρ­χαία Ελλάδα. Αυτό το γεγονός της αρ­χαιότητας που πραγματοποιούσαν με τόση τελειότητα οι πρόγονοί μας συγκίνησε πολύ και το φύλαγε ζωντανό και άσβηστο στα βάθη της καρδιάς και μνήμης του. Μετά τον μεγάλο αγώνα και την ελευθέρωση ενός μέρους της Ελλάδος και την ίδρυση του νέου Ελληνικού κράτους και αφού ο ίδιος απέκτησε τεράστια περιουσία ήρθε και περιγράψαμε πιο πάνω για την αναβίωση των Ολυμπιακών αγώνων. Επίσης πληροφορούμεθα και κάτι άλλο, ότι το έτος 1856 ο Αλεξ. Σούτσος δημοσίευσε ένα άρθρο με το οποίο περιέ­γραφε λεπτομερώς τη διεξαγωγή των Ολυμπια­κών αγώνων στην αρχαία Ελλάδα. Έτσι μετά και από το διάβασμα όπως φαίνεται και αυτού του δημοσιεύματος παίρνει και την τελική απόφαση να προτείνει στον Όθωνα και υπουργό των Εξωτερικών Ραγκαβή προσφέροντας σχεδόν όλη την περιουσία του να τελούνται οι σύγχρονοι Ολυμπια­κοί Αγώνες, όπως στην αρχαιότητα. Εξαιτίας αυτού του υπουργού των Εξωτερικών που ήταν εντελώς αντίθε­τος σ’ αυτή την ιδέα και πρόταση του Ζάππα χάθηκε η ευκαιρία να αναβρύ­σουν από τότε οι Ολυμπιακοί αγώνες και θα περιμένουν μέχρι το έτος 1892 που κάποιος άλλος ξένος, αυτή τη φορά φιλέλληνας να ξαναπροτείνει την ανα­σύσταση αυτών των αγώνων που θα διεξαχθούν στην Αθήνα το έτος 1896.

Απ’ ότι γνωρίσουμε στις 25 Νοεμ­βρίου 1892 στο αμφιθέατρο της Παλαι­ός Σορβόννης των Παρισίων την ημέρα όπου γιορτάζονταν η πέμπτη επέτειος της ενώσεως των γαλλικών αθλητικών σωματείων όπου γενικός γραμματέας ήταν ο μεγάλος φιλέλληνας Βαρόνος Πιέρ Ντε Κουμπερτέν έκανε την πρόταση (για δεύτερη φορά στους νεότερους χρόνους η πρώτη ανήκει στον Ζάππα) για την ανασύσταση των Ολυ­μπιακών Αγώνων σε διεθνές επίπεδο. Μετά από αυτό, εντέλει τον Ιούνιο του 1894 συγκλήθηκε διεθνές αθλητικό συνέδριο στο Παρίσι με­ταξύ των γυμναστικών σωματείων. Ανάμεσα σ’ αυτά τα σωματεία προσκλήθηκε και ο πα­νελλήνιος γυμναστικός σύλλογος Αθηνών, τον οποίο αντιπροσώπευ­σε ο Δημήτριος Βικέλας. Αυτός, με το μεγάλο κύρος και επιρροή όπου διέθετε, μπόρεσε να πετύχει την διοργάνωση των πρώτων σύγχρο­νων Ολυμπιακών αγώνων σε διε­θνές επίπεδο στην Ελλάδα. Μετά από αυτό συγκροτήθηκε διεθνής οργανωτική επιτροπή με πρόεδρο τον Δ. Βικέλα και γενικό γραμμα­τέα τον Πιέρ Ντε Κουμπερτέν.

Μα δυστυχώς οι οικονομικές δυνατότητες του μικρού και αδύναμου Ελληνικού κράτους εκείνη την εποχή ήταν αδύνατες για να μην πούμε ανύπαρκτες για μια τόσο με­γάλη και σοβαρή διοργάνωση. Διοργανώθηκαν διάφοροι έρανοι όπου συγκέντρωσαν κάποια ποσά, όπου αυτά κάλυπταν μόνον μέρος των εξόδων που χρειάζονταν για την πραγματοποίησή τους. Ένα δεύτερο μεγάλο πρόβλημα ήταν οι οικοδόμηση ενός καταλλήλου στα­δίου αντάξιου αυτής της μεγάλης και ιστορικής παγκόσμιας διοργά­νωσης.

Τότες παρουσιάστηκε την κατάλληλη στιγμή ένας άλλος μεγάλος Ηπειρώτης ευεργέ­της ο Γεώργιος Αβέρωφ. Αυτός ανέλαβε όλη τη δα­πάνη για την αναμαρμάρωση του αρ­χαίου Παναθηναϊ­κού Σταδίου που είχε καταστραφεί.

Ενώ απ’ την άλλη μεριά προς τι­μή όλων μας παρουσιάζεται ένας άλλος μεγάλος συμπα­τριώτης μας. Ο Χρηστάκης Βίκτορα Ζωγράφος από το Κεστοράτι Αργυροκάστρου αφού απλόχερα προσέφερε χρηματικά ποσά στον Πανελλήνιο Γυμναστικό Σύλλογο για την πραγ­ματοποίηση των αγώνων, πράγμα το οποίο ενεθάρρυνε πολύ τους διοργα­νωτές. Ο Χρηστάκης Ζωγράφος ο μεγάλος αυτός εθνικός ευεργέτη; γνωστός στο πανελλήνιο και από άλ­λες προσφορές του για κοινωφελή έργα τα τελευταία εκείνα χρόνια διέμενε στο Παρίσι. Έτσι μετά από δύο χρόνια εργασίες το στάδιο ήταν έτοιμο και τον Απρίλιο του 1896, με με­γάλη λαμπρότητα οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες στην χώρα όπου τους γέννησε στην αρχαιότη­τα.

Ο πρώτος Έλληνας Ολυμπιονίκης στους σύγχρονους και διε­θνείς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896 ήταν ο νικητής στον Μαραθώνιο δρόμο που πήρε το χρυσό με­τάλλιο, ο θρυλικός Σπύρος Λούης. Για να πανηγυρίσουμε το έτος 1992 στη Βαρκελώνη της Ισπανίας και στην Ατλάντα το 1996 των ΗΠΑ έναν άλλο μεγάλο, συμπατριώτη μας, τον Πύρρο Δήμα το λιοντάρι της Χιμά­ρας δύο φορές χρυσός Ολυμπιονίκης στην άρση βαρών.

Η Ολυμπιάδα του 1996, όπως είναι γνω­στό άνηκε και έπρεπε να διεξαχθεί στην Ελλάδα επί της ευκαιρίας της συμπλήρωσής 10χρόνων από την αναβίωση των Ολυμπια­κών Αγώνων, αλλά η Ατλάντα των Η.Π.Α., η πόλη της Coca Cola με την δύναμη των χρη­μάτων κέρδισε την Αθήνα των πραγματικών ολυμπιακών ιδεών. Έτσι η Αθήνα κέρδισε στις μέρες μας να διοργανώσει την Ολυμπιά­δα του 2004 και να προσπαθήσει να αναβιώ­σει πραγματικά τους μεγάλους αθλητικούς και ιστορικούς αγώνες και να δώσει το πραγ­ματικό πνεύμα που τους ανήκει. Πιο κάτω χρονολογία, πόλη και κράτος όπου οργανώθη­καν και θα οργανωθούν οι Ολυμπιακοί Αγώ­νες από το έτος 1896 μέχρι το 2004.

1896 Αθήνα Ελλάδα
1900 Παρίσι Γαλλία
1904 Σαν Λούις Η.Π.Α.
1908 .Λονδίνο Αγγλία
1912 Στοκχόλμη Σουηδία
1920 Αμβέρσα Βέλγιο
1924 Παρίσι Γαλλία
1928 Άμστερνταμ Ολλανδία
1932 Λος Άντζελες Η.Π.Α.
1936 Βερολίνο Γερμανία
1948 Λονδίνο Αγγλία
1952 Ελσίνκι Φιλανδία
1956 Μελβούρνη Αυστραλία
1960 Ρώμη Ιταλία
1964 Τόκιο Ισπανία
1968 Μεξικό Σίτυ Μεξικό
1972 Μόναχο Γερμανία
1976 Μόντρεαλ Καναδάς
1980 Μόσχα Σ. Ένωση
1984 Λος Άντζελες Η.Π.Α.
1988 Σεούλ Νότια Κορέα
1992 Βαρκελώνη Ισπανία
1996 Ατλάντα Η.Π.Α.
2000 Σύδνεϋ Αυστραλία
2004 Αθήνα Ελλάδα

Έτσι αυτοί οι αγώνες συνεχίζουν την πο­ρεία τους στην σύγχρονη εποχή μας με ανοδική τάση εμπλουτίζοντας αυτούς με νέα αθλήματα, όμως με έναν μεγάλο κίνδυνο την εμπορευματοποίηση. Σημειώνουμε ότι οι Ολυμπιακοί αγώνες διακόπηκαν δύο φορές στην νέα σύγχρονη ιστορία τους τα έτη 1912 με 1920 όπου δεν έχομε αγώνες ανάμεσά τους εξ’ αιτίας του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς και ανάμεσα στα έτη 1936 με 1948 εξαιτίας του. Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Και τελειώνοντας το θέμα μας τονίζω  και μια φορά την μεγαλοφυϊα των συμπατριωτών μας Ε. Ζάππα που συνέλαβε  το έτος 1856 την ιδέα αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων και την οικονομική του προ­σφορά, καθώς και την γενναιοδωρία: του Χρ. Ζωγράφου που πρόσφερε μεγάλα ποσά για την πραγματοποίηση των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων το έτος 1896 πράγμα εξαιρετικά τιμητικό για το χώρο μας και τους ευγνωμονούμε. Συγχαίρουμε και ευχόμαστε επίσης νέες επιτυχίες στις επόμενες Ολυμπιάδες το λιοντάρι της Χιμάρας, που μας έκανε να αισθανθούμε τον εαυτό μας υπε­ρήφανο. Και ελπίζουμε σύντομα οι Ολυμπιακοί Αγώνες να επιστρέφουν μόνιμα στον τόπο που τους γέννησε.