Πώς σώθησαν Κοσιοβίτσα και Σωτήρα το 1912-13

Ιστορικόν της αξιολόγου δράσεως των εις τας Περιφέρειας Πωγωνίου, Θεσπρωτίας και Κουρέντων εδρευόντων ανταρ­τικών Σωμάτων, δρώντων υπό την διεύθυνσιν του τότε υπολοχαγού αειμνήστου Στρατηγού, ΔΗΜ. ΜΠΟΤΣΑΡΗ, κατά τους Εθνικούς Απελευθερωτικούς Αγώνας της Ηπείρου του 1912 – 1913.

Ευρισκέμεθα στα πρόθυρα των απελευθερωτικών αγώνων του 1912-1913. Το Έθνος ολόκληρο προε­τοιμάζονταν πυρετωδώς διά την επιτυχή διεξαγωγή του προς απελευθέρωσιν των υποδούλων στους Τούρκους Ελληνικών Περιφερειών Μακεδονίας, Θράκης και Ηπείρου πολέμου.

Πατριωτικαί Οργανώσεις και αν­ταρτικά Σώματα, καταρτισθέντα εις Αθήνας και εις Ήπειρον, κατευθυνόμενα με απόλυτον μυστικότητα από των εις Αθήνας Ηπειρωτικήν Εταιρείαν, ενεργούντα με άκρατον ενθουσιασμόν και αποφασιστικότη­τα, εμψυχώνουν, οπλίζουν και διεγείρουν τον άμαχο Ελληνικό πλη­θυσμό στο εσωτερικό της υπόδουλης Ηπείρου για να διευκολύνουν με κάθε τρόπο και μέσον το πατρι­ωτικό έργο της δημιουργίας Αντι­περισπασμού στις αμυνόμενες στα οχυρά του Μπιζανίου και των πέριξ των Ιωαννίνων υψωμάτων τουρκικές δυνάμεις.

Το σημαντικότερο από τ’ ανταρ­τικά Σώματα που διεκρίθη τότε για την εθνική του δράσι, ήταν το περίφημο Σώμα του ονομαστού η­ρώα Ηπειρώτου οπλαρχηγού ΓΙΑΝΝΗ ΠΟΥΤΕΤΣΗ, γόνου της ονομαστής αρχοντικής οικογένειας των εγκατεστημένων στα Γιάννινα ΠΟΥΤΕΤΣΗΔΩΝ από το Αργυρόκα­στρο.

Ατίμητο στολίδι λεβεντιάς με υψηλά πατριωτικά ιδανικά και ασά­λευτη πίστι στον Εθνικό αγώνα,ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΟΥΤΕΤΣΗΣ προσέφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες στην Ήπειρο και στο Έθνος σε συνεργασία με τον μεγάλο πατριώτη Ηπειρώτη, τον αείμνηστο Ιεράρχη ΣΠΥ­ΡΙΔΩΝΑ ΒΛΑΧΟΝ, τον Σουλιώτην υπολοχαγόν του τότε Ελληνικού Στρατού Στρατηγόν ΔΗΜ. ΜΠΟ- ΤΣΑΡΗΝ, τον επιζώντα παλαίμα­χον πρεσβύτην πατριώτην ΑΘΑΝ. ΤΣΕΚΟΥΡΑΝ, τον αείμνηστον Ιωαννίτην, αντιπρόσωπον της Ηπειρωτικής Εταιρείας ΑΛΕΞ. ΛΕΒΑΔΕΑ, πρώτον Διευθυντήν του Υποκ/τος Έθν. Τραπέζης Ελλάδος Ιωαννίνων και άλλους ακραιφνείς πατριώ­τας.

Ο αείμνηστος οπλαρχηγός ΠΟΥΤΕΤΣΗΣ ενεργούσε (μυστικά και με­θοδικά οργάνωνε και όπλιζε τον Ηπειρωτικό πληθυσμό με όπλα που αποστέλλονταν από την Ηπειρωτι­κή Εταιρεία Αθηνών μέσω Κερκύρας στα Βορειοηπειρωτικά παρά­λια. Ατυχώς ο ήρωας αυτός Ηπειρώτης οπλαρχηγός έπεσε θύμα προδοσίας και σκοτώθηκε σ’ ενέδρα, κατά την παραλαβή οπλών χωρίς ν’ αναπνεύση τον μετ’ ού πολύ πνεύσαντα ζωογόνο αέρα τις ελευθερίας της αγαπημένης Πατρίδας του.

Αμέσως μόλις εκηρύχθη ο κατά των Τούρκων απελευθερωτικός πό­λεμος τον Οκτώβριον του 1912, τα καραδοκούντα οργανωμένα ανταρ­τικά Σώματα των διαφόρων Οπλαρχηγών κατέκλυσαν το εσωτερικό της Ηπείρου και σ’ όλα τα ορεινά χωριά της κυμάτισε ή γαλανόλευ­κη.

Τα γνωστά τότε ανταρτικά Σώ­ματα που έδρασαν στις Βορειοδυ­τικές κυρίως περιφέρειες της Ηπεί­ρου ήσαν τα Σώματα του Καπετάν Κρομμύδα και καπετάν Τρομάρα στην παρά τον Παρακάλαμον και τα πέριξ χωριά περιοχή της νοτιο­ανατολικής πλευράς της οροσειράς Κασιδιάρη, τα Σώματα των Οπλαρχηγών Λιοντοπούλου και Εξάρχου της όπισθεν δυτικής πλευράς του ί­διου βουνού στην περιοχή Λάβδανης, Δημόκορης καί Στρατίνιστας, το Σώμα του καπετάν Φουρτούνα στην περιοχή Βάλτιστας (Χαραυ­γής) καί Καστάνιανης, και τα Σώ­ματα των Οπλαρχηγών Θύμιου Λιόλιου, Κολοβού και Πάντου στην ανατολική πλευρά της οροσειράς Μουργκάνας γύρω στα Βορειοηπειρωτικά ελληνοχώρια Κοσοβί­τσα καί Σωτήρα Βορ. Ηπείρου.

Υπήρχαν και άλλα Σώματα σε άλλες νοτιότερες περιφέρειες.

Τ’ ανταρτικά αυτά Σώματα παρενοχλούσαν σοβαρά και απασχο­λούσαν στο εσωτερικό αρκετές τουρκικές δυνάμεις και έδιδαν και επιτυχείς μάχες, οσάκις παρίστατο ανάγκη.

Η εικονιζόμενη στο πολύ επιτυ­χημένο Ημερολόγιο του 1984 της Αδελφότητος Δημόκορης, χωριού της Λάκκας Πωγωνίου, φωτογρα­φία μάς δίδει την ευκαιρία να μνημονεύσουμε μια αξιόλογη μάχη που διεξήχθη στους πρόποδες της Μουργκάνας χάρις στην όποια εσώθησαν τα χωριά Κοσοβίτσα και Σω­τήρα από βέβαιη καταστροφή.

Ήταν χειμώνας του 1912-1913. Ένα Τάγμα Τουρκαλβανών εξόρμησε νύχτα από το Αργυρόκαστρο και βρέθηκε χαράματα κοντά στην Κοσοβίτσα, με σκοπό να εξοντώσει τα ορμητήρια των υπό τους οπλαρ­χηγούς Θύμιο Λιόλιο, Κολοβό καί Πάντο ανταρτικών Σωμάτων.

Ο καπετάν Λιόλιος πεπειραμένος και ατρόμητος (μαχητής, αντέταξε σθεναρά άμυνα με τη βοήθεια των αντάρτικων Σωμάτων των Σωτηριωτών οπλαρχηγών Πάντου και Κο­λοβού.

Εν τω μεταξύ αντήχησε το σήμα κινδύνου με το θρυλικό σάλπισμα του σαλίγκαρου που ήταν ένα με­γάλο όστρακο με ισχυρή ηχητική ικανότητα και χρησιμοποιούνταν ως μέσον επικοινωνίας και δια απομα­κρυσμένας ακόμα αποστάσεις. Πολ­λές φορές έφερε και πανικό στον επιδρομέα εχθρό.

Στο άκουσμα του σαλίγκαρου, που σήμαινε επείγουσα έκκλησι και πρόσκλησι του Θύμιου Λιόλιου, έσπευσαν εις βοήθειαν του τί στη δυτική περιοχή του Κασιδιάρη δρών τα ανταρτικά Σώματα του οπλαρ­χηγού Δημοκρίτου Λιοντοπούλου, που τ’ αποτελούσαν άνδρες ως επί το πολύ Δημακορίτες και Στρατινιστιώτες.

Ακροβολίστηκαν στα προ της Κοσοβίτσας υψώματα της Καστάνιανης και προσέβαλαν τον εχθρόν από τα νώτα του και μετά δίωρον περίπου μάχην τον ανάγκασαν να τραπεί πανικόβλητος εις φυγήν.

Η επιτυχής αυτή έκβασις της μά­χης των τριών ανταρτικών Σωμά­των εορτάσθη πανηγυρικά στην Κοσοβίτσα, όπου συγκεντρώθησαν όλοι οι άνδρες των και έτυχον εξαιρετικής φιλοξενίας.

Την επομένην επεσκέφθησαν όλοι κατόπιν ειδικής προσκλήσεως τη Σωτήρα, όπου οι κάτοικοι τούς επεφύλαξαν θερμή υποδοχή.

Η Σωτήρα είναι ελληνικότατο χωριό της Βορείου Ηπείρου, ονομαστό για τον πολιτισμό, την ευγένεια, τον πατριωτισμό και την φι­λοξενία των κατοίκων του, κατεχόμενο τώρα, όπως και η Κοσοβίτσα, από τους Αλβανούς.

Βρίσκεται σε μια ρομαντική κοι­λάδα ενός οροπεδίου της Μουργκάνας, περιτριγυρισμένη εξ ολοκλήρου σχεδόν από οροσειρές, εις ένα κατάφυτο τοπίο από γηραιά κυρί­ως πλατάνια, διαρρεόμενο από ρυ­άκια, με ολοκάθαρα κρύα νερά.

Εις ένα ρομαντικό τοπίο τις ωραίας αυτής κοιλάδας είναι παρμέ­νη η εικονιζόμενη στο Ημερολόγιο της Αδελφότητος Δημοκόρης φω­τογραφία που εμφανίζονται άνδρες και των τριών ανταρτικών Σωμά­των με τους οπλαρχηγούς των Λεοντόπουλον, Θύμιον Λιόλιον, Κολο­βόν καί Πάντον (όχι όλοι).

Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται και ο σχεδόν ενενηκοντούτης τώρα παλαίμαχος Στρατηγός εν αποστρατεία ΖΗΚΑΣ ΠΕΤΡΟΣ, από τη Στρατίνιστα, νεαρός τότε μαθητής της Γ’ τάξεως του Γυμνασίου της Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων, που ανήκε στο Σώμα Λεοντοπούλου και έλαβε μέρος στη μάχη Κοσοβίτσας.

Εχρησιμοποιείτο, ως ο μόνος μορφωμένος, ως Γραμματεύς των ανταρτικών Σωμάτων και ως σύν­δεσμος τόσων μεταξύ των, όσον και με το αρχηγείων των μαχομένων Ελληνικών Δυνάμεων.

Είναι ο μόνος επιζών από τους εικονιζομένους στη φωτογραφία άνδρας και αφηγείται τ’ ανωτέρω, ό­πως τα διατηρεί ζωντανά στη μνή­μη του.

Στο εξώφυλλο: Άποψη από τη Σωτήρα Βορείου Ηπείρου 1935. (Φωτογραφία Πουλογιάννη)

Από Ηπειρωτική Εταιρεία