Σαν Σήμερα: 18 Νοεμβρίου 1940 – Ο Χίτλερ επιπλήττει τον Τσιάνο για την εξέλιξη της ιταλικής εισβολής στην Ελλάδα

Για τον Χίτλερ, η ιταλική εισβολή στην Ελλάδα δεν ήταν απλώς μια στρατιωτική αποτυχία. Ηταν μια έντονη υπενθύμιση των περιορισμών της Ιταλίας ως συμμάχου

18 Νοεμβρίου 1940

Ενας μάλλον αινιγματικός Ρίμπεντροπ με συναντά στο Σάλτσμπουργκ. Πριν από το γεύμα, στο σπίτι του στο Φουσλ, αποφασίζει να μιλήσει, δηλαδή να ανακοινώσει ότι ο Χίτλερ θα μιλήσει για την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί από την ελληνική κρίση. Οι Γερμανοί είναι σκυθρωποί και δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς το γιατί. […]

Το απόγευμα είδα τον Χίτλερ στο Μπέργκχοφ. Ενα μακρύ τσάι με τον Σερράνο [υπουργός Εξωτερικών της Ισπανίας] και τους άλλους, και στη συνέχεια μια προσωπική συζήτηση με τον Χίτλερ, τον Ρίμπεντροπ και έναν διερμηνέα. Περιέγραψα τη συζήτηση σε μια επιστολή προς τον Ντούτσε. Υπήρχε μια βαριά ατμόσφαιρα. Ο Χίτλερ είναι απαισιόδοξος και θεωρεί ότι η κατάσταση είναι πολύ επιβαρυμένη από όσα συνέβησαν στα Βαλκάνια. Η κριτική του είναι ανοιχτή, συγκεκριμένη και οριστική. Προσπαθώ να του μιλήσω, αλλά δεν μου επιτρέπει να προχωρήσω. Μόνο στο δεύτερο μέρος της συζήτησης, δηλαδή αφού ο Χίτλερ έδωσε τη συγκατάθεσή του για ενδεχόμενες διαπραγματεύσεις με τη Γιουγκοσλαβία, γίνεται θερμός και εγκάρδιος, μερικές φορές σχεδόν φιλικός. Η ιδέα μιας συμμαχίας με τη Γιουγκοσλαβία τον ενθουσιάζει, σε σημείο που ενώ η απαισιοδοξία του στην αρχή φαινόταν πολύ μαύρη τώρα η αισιοδοξία του φαίνεται πολύ ρόδινη.

19 Νοεμβρίου 1940 [συνέχεια της 18ης Νοεμβρίου]

Μου λέει κάποια μυστικά: ακόμη και ότι ο Χόρτυ τον παρότρυνε κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στην Ιταλία να θέσει το ζήτημα της Τεργέστης, δηλαδή ότι ήθελε να δρομολογήσει ουγγρικές εθνικιστικές διεκδικήσεις στο Φιούμε. (Μπορώ να τα πιστέψω όλα αυτά;) «Προς το παρόν», πρόσθεσε ο Χίτλερ, «είναι απαραίτητο να υποκριθούμε με τους Ούγγρους, καθώς χρειαζόμαστε τους σιδηροδρόμους τους. Αλλά θα έρθει η στιγμή που θα μιλήσουμε ξεκάθαρα». (Οσο κι αν κρύβεται, οι Ούγγροι γνωρίζουν πολύ καλά τις ιδέες του). Από το ξενοδοχείο γράφω ένα εκτενές γράμμα στον Ντούτσε. Δίνω έμφαση στη γιουγκοσλαβική υπόθεση, γιατί είμαι πεπεισμένος ότι θα είναι πολύ αρεστή στους Γερμανούς αυτή τη στιγμή. Πιστεύω ότι ο Μουσολίνι θα προβάλει έντονες αντιρρήσεις, τουλάχιστον θα αρνηθεί κάθε στρατιωτική βοήθεια στο θέμα αυτό πριν πάρει την εκδίκησή του από τους Ελληνες.

Εναλλακτικές ειδήσεις για ήττες και νίκες στο αλβανικό μέτωπο. Φοβάμαι ότι θα πρέπει να υποχωρήσουμε σε μια προκαθορισμένη γραμμή. Η απώλεια της Κορυτσάς δεν είναι ασφαλώς η απώλεια του Παρισιού, αλλά θα χρησιμεύσει για να δώσει ένα όνομα στη μάχη και θα βοηθήσει τον εχθρό να χτυπήσει τα τύμπανα της προπαγάνδας εναντίον της Ιταλίας. Γι’ αυτό ελπίζω ότι μπορούμε να κρατήσουμε την Κορυτσά.

Πηγαίνω στη Βιέννη με το τρένο.

Με αυτές τις σύντομες καταχωρίσεις στο προσωπικό του ημερολόγιο καταγράφει ο Ιταλός υπουργός Εξωτερικών και γαμπρός του Μουσολίνι, Γκαλεάτσο Τσιάνο, όσα συνέβησαν κατά τη συνάντησή του με τον ίδιο τον Αδόλφο Χίτλερ στην επιβλητική κατοικία του τελευταίου στο Ομπερζαλτσμπεργκ, τη 18η Νοεμβρίου 1940.

Η εμφανώς κακοσχεδιασμένη εισβολή της Ιταλίας στην Ελλάδα, η οποία είχε ξεκινήσει σχεδόν έναν μήνα νωρίτερα, είχε καταστεί σοβαρός στρατηγικός πονοκέφαλος για τον Άξονα. Ορμώμενη από τις φιλοδοξίες του Μουσολίνι να επεκτείνει την ιταλική επιρροή στα Βαλκάνια, η Ιταλία ξεκίνησε την εισβολή της στην Ελλάδα στις 28 Οκτωβρίου 1940, χωρίς να συμβουλευτεί τη Γερμανία. Ενώ ο Μουσολίνι επεδίωκε να διαμορφώσει μια αυτοκρατορία που θα συναγωνιζόταν τις πρόσφατες επιτυχίες του Χίτλερ, η εισβολή αντ’ αυτού μετατράπηκε σε τέλμα. Ο ιταλικός στρατός, που δυσκολευόταν από τα προβλήματα εφοδιασμού και επιμελητείας, το ανώμαλο έδαφος των ελληνοαλβανικών συνόρων και την απροσδόκητα σθεναρή ελληνική αντίσταση, αναγκάστηκε σύντομα να πάρει αμυντική θέση. Μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου, η κατάστασή του στην Ελλάδα ήταν τραγική, με τα στρατεύματα να υποχωρούν και το ηθικό να κλονίζεται. Ο λανθασμένος υπολογισμός του Μουσολίνι όχι μόνο έβλαψε την αξιοπιστία της Ιταλίας, αλλά έθεσε σε κίνδυνο ευρύτερους στόχους του Αξονα.

Η Γερμανία θεώρησε την ιταλική εκστρατεία αποδιοργανωτική, καθώς ο Χίτλερ ήλπιζε να κρατήσει τα Βαλκάνια σταθερά, ενώ επικεντρωνόταν στη Βρετανία και προετοίμαζε μια ενδεχόμενη εισβολή στη Σοβιετική Ενωση. Τα Βαλκάνια ήταν ιδιαίτερα κρίσιμα για το Ράιχ λόγω των πετρελαϊκών κοιτασμάτων της Ρουμανίας, τα οποία ήταν απαραίτητα για την τροφοδοσία της γερμανικής πολεμικής προσπάθειας. Η επίθεση της Ιταλίας στην Ελλάδα απειλούσε αυτή τη σταθερότητα, δίνοντας στη Βρετανία ένα δυνητικό στήριγμα στην περιοχή. Οι βρετανικές δυνάμεις, βλέποντας μια ευκαιρία, άρχισαν γρήγορα να υποστηρίζουν την ελληνική άμυνα με υλική βοήθεια και αεροπορική υποστήριξη. Αυτή η κλιμάκωση δημιούργησε φόβους ότι οι Βρετανοί θα μπορούσαν να δημιουργήσουν αεροπορικές βάσεις στην Ελλάδα ικανές να προσεγγίσουν τις πετρελαιοπηγές στο Πλοέστι της Ρουμανίας, που ο Χίτλερ δεν είχε την πολυτέλεια να χάσει.

Στη συνάντησή τους, ο Χίτλερ άσκησε δριμεία κριτική στον Τσιάνο –και κατ’ επέκταση στον Μουσολίνι–, επισημαίνοντας ότι η ιταλική εκστρατεία αποσπούσε πολύτιμους πόρους από το μέτωπο της Βόρειας Αφρικής και καταπονούσε τις ιταλικές δυνάμεις. Η απόφαση του Μουσολίνι είχε αναγκάσει την Ιταλία να ανακατευθύνει τους ήδη περιορισμένους στρατιωτικούς της πόρους, καθώς πενταπλάσιος αριθμός ιταλικών στρατευμάτων και πολύ περισσότερος εξοπλισμός στάλθηκαν στην Αλβανία και την Ελλάδα, παρά στη Βόρεια Αφρική. Το ιταλικό ναυτικό και η ιταλική αεροπορία, που θα μπορούσαν να είχαν αναπτυχθεί στη Μεσόγειο για την προστασία κρίσιμων γραμμών ανεφοδιασμού, ήταν τώρα περιορισμένα. Οι Ιταλοί στρατιωτικοί ηγέτες, συμπεριλαμβανομένου του αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Ούγκο Καβαλλέρο, έδωσαν προτεραιότητα στις ελληνικές επιχειρήσεις έναντι της ενίσχυσης των ιταλικών θέσεων στη Βόρεια Αφρική. Αυτή η εκτροπή άφησε τα ιταλικά στρατεύματα αποδυναμωμένα εκεί, όπου αντιμετώπισαν αυξανόμενη βρετανική πίεση. Ο Ροντόλφο Γκρατσιάνι, διοικητής των ιταλικών δυνάμεων στη Βόρεια Αφρική, έμεινε με ελάχιστους πόρους, καθώς οι ιταλικές αποστολές και ενισχύσεις δρομολογήθηκαν προς την Ελλάδα.

Ο Χίτλερ, ο οποίος από καιρό αμφισβητούσε τις στρατιωτικές δυνατότητες της Ιταλίας, είδε αυτή την αποτυχία ως επιβεβαίωση ότι η Ιταλία ήταν, στην καλύτερη περίπτωση, δευτερεύων εταίρος εντός του Αξονα. Η αρχική συμμαχία της Γερμανίας με την Ιταλία δεν ήταν ποτέ ισότιμη: ο Χίτλερ θεωρούσε τον ρόλο της περισσότερο ως χρήσιμο αντιπερισπασμό για τις συμμαχικές δυνάμεις παρά ως κρίσιμο στρατιωτικό εταίρο. Η εκστρατεία εναντίον της Ελλάδας αποκάλυψε την έλλειψη συντονισμού στο εσωτερικό των δυνάμεων του Άξονα. Οι γερμανικοί πόροι που προορίζονταν για το Ανατολικό Μέτωπο διατέθηκαν τώρα για να βοηθήσουν στη σταθεροποίηση του ιταλικού μετώπου στην Ελλάδα. Μέχρι τις αρχές του 1941, η γερμανική Ανώτατη Διοίκηση σχεδίαζε μια εισβολή στην Ελλάδα για να διασώσει τις ιταλικές δυνάμεις, μια εκτροπή που τελικά θα καθυστερούσε την Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα, την εισβολή στη Σοβιετική Ενωση, κατά αρκετές εβδομάδες. Αυτή η καθυστέρηση θα είχε σημαντικό αντίκτυπο στη γερμανική εκστρατεία στη Ρωσία, καθώς εξέθεσε τις γερμανικές δυνάμεις στον σκληρό ρωσικό χειμώνα, συμβάλλοντας στις μετέπειτα οπισθοδρομήσεις που αποδείχθηκαν καταστροφικές για τον Άξονα.

Η εισβολή στην Ελλάδα δεν επιβάρυνε μόνο τον στρατό της Ιταλίας, αλλά αποδυνάμωσε και την πολιτική θέση του Μουσολίνι στο εσωτερικό της χώρας του. Η δυσαρέσκεια αυξήθηκε στο εσωτερικό του φασιστικού κόμματος και του ιταλικού στρατού, το ηθικό του οποίου κλονίστηκε από τις υψηλές απώλειες στην Ελλάδα. Οι Ιταλοί αξιωματικοί αντιμετώπισαν σοβαρή κριτική και οι στενότεροι σύμμαχοι του Μουσολίνι άρχισαν να χάνουν την εμπιστοσύνη τους στην ηγεσία του. Μέχρι τις αρχές του 1941, τόσο οι ιταλικοί πόροι όσο και το ηθικό και η υποστήριξη των πολιτών είχαν εξαντληθεί.

Η συνάντηση της 18ης Νοεμβρίου 1940 σηματοδότησε έτσι ένα σημείο καμπής στη συμμαχία του Αξονα. Ενώ η Γερμανία θα επενέβαινε τελικά στην Ελλάδα, η ιταλική αποτυχία υπογράμμισε τις διαφορές ισχύος και στρατηγικού οράματος εντός του Αξονα. Από αυτό το σημείο και μετά, η Γερμανία θα έπαιρνε έναν πιο κυρίαρχο ρόλο στην καθοδήγηση της στρατηγικής του Αξονα και η Ιταλία θα περιθωριοποιούνταν όλο και περισσότερο. Για τον Χίτλερ, η ιταλική εισβολή στην Ελλάδα δεν ήταν απλώς μια στρατιωτική αποτυχία: ήταν μια έντονη υπενθύμιση των περιορισμών της Ιταλίας ως συμμάχου και του κόστους των ανεξέλεγκτων φιλοδοξιών του Μουσολίνι.

Πηγή: kathimerini.gr