Σαν σήμερα εκτελέστηκε ο Ανδρέας Ανδρεάδης

Του Σταύρου Ντάγιου, Διδάκτορα Ιστορίας ΑΠΘ

Σαν σήμερα, την 25η Ιουνίου 1961, ημέρα Κυριακή, εκτελέσθηκε στο Αργυρόκαστρο ο Ανδρέας Ανδρίκου (ή Ανδρεάδης) του Γιώργη, προσωπικότητα εγνωσμένου κύρους, εμβληματικός εκπαιδευτικός και επιθεωρητής του τμήματος παιδείας της περιφέρειας Αργυρόκαστρου τη δεκαετία ‘50. Συνελήφθη την 21η Σεπτεμβρίου 1960 κατηγορούμενος για «προδοσία κατά της πατρίδας και σύσταση εχθρικής σπείρας προς στάση, της οποίος ηγείτο ο ίδιος από το 1945». Η προανάκριση και η τακτική ανάκριση διενεργήθη με συστηματική και απρόβλεπτη πρόκληση άγριου σωματικού ή ψυχικού πόνου (βασανισμούς) στα κελιά απομόνωσης (Κάστρο) για την απόσπαση δήλωση ενοχής και μεταμέλειας.

Ο Ανδρίκου (γεννηθείς στη Γοραντζή, 1914) ήταν απόφοιτος του αλβανικού σχολαρχείου Ελμπασάν (Shkolla Normale) και είχε τιμηθεί με διάφορα παράσημα ως αναγνώριση και επιβράβευση για τις εκπαιδευτικές του παροχές και τη συνδρομή στην «ανάπτυξη της λαϊκής παιδείας». Διά της απόφασης 28, ημερομηνίας 26 Απριλίου 1961 του Στρατοδικείου Αργυρόκαστρου καταδικάσθηκε σε θάνατο διά τουφεκισμού, δήμευση της κινητής και ακίνητης περιουσίας, δήμευση τεσσάρων (sic!) δολαρίων Αμερικής, στέρηση του εκλογικού δικαιώματος για 5 χρόνια και αφαίρεση όλων των τιμητικών διακρίσεων. Διά της 40/5.6.1961 απόφασης του Αλβανικού Ανώτατου Δικαστηρίου επικυρώθηκε η πρωτοβάθμια απόφαση, σύμφωνα με την οποία οι συγκατηγορούμενοί του Δημήτρης Μέτσoς του Ηλία και Ανδρέας Βαλεράς του Γιώργου (μέλη της «εχθρικής σπείρας») καταδικάσθηκαν με την ίδια κατηγορία σε 25 χρόνια ειρκτής. Ο Μέτσος απεβίωσε στη φυλακή δέκα ακριβώς χρόνια μετά, στις 17 Ιουνίου 1971, σε ηλικία 58 ετών.

Είναι ενδεικτικό ότι ο Ανδρίκου δεν ήταν απόφοιτος ελληνικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, οι απόφοιτοι των οποίων βρέθηκαν στην καρδιά του κατασταλτικού ελέγχου και των λυσσαλέων διώξεων του δολοφονικού μηχανισμού που έφερε το όνομα «ασφάλεια του κράτους». Αυτό συνέβαινε για δυο λόγους, πρώτον, διατηρείτο ανύσταχτη η τρομοκρατική ψύχωση και, δεύτερον, «αποδεικνυόταν» ότι ο ταξικός αγώνας “παρήγαγε» εχθρούς από όλες τις δεξαμενές. Σύμφωνα με απόρρητη πληροφοριακή αναφορά του Τμήματος Εσωτερικών Υποθέσεων Αργυροκάστρου, δύο χρόνια μετά, το 1963, τρεις ήταν οι βασικοί στόχοι εξάρθρωσης: 1) Οι απόφοιτοι του Ιεροδιδασκαλείου Βελλά (1911-1989) και πρωταγωνιστές της λευκής εκπαιδευτικής αποχής (1933-1935), ή όπως κατίσχυσε του «σχολικού αγώνα» 2) τα απολειφάδια της ΜΑΒΗ –η οποία στην ουσία είχε εξαρθρωθεί τον Νοέμβριο 1943– και 3) τα μέλη των Βορειοηπειρωτικών συλλόγων. Σύμφωνα με το εν λόγω έγγραφο (με λεπτομερέστατες πληροφορίες από διάφορους πληροφοριακούς ταμιευτήρες: τηλεγραφήματα των αλβανικών διπλωματικών υπηρεσιών από Αθήνα και Ιωάννινα τη δεκαετία του ‘30, πληροφοριακό υλικό της εποχής του μονάρχη Ζογκ και εσωτερική πληροφόρηση: στρατολογημένοι δάσκαλοι κυρίως διά εκβιαστικού υλικού) έως το 1947 είχαν εξαρθρωθεί όλοι οι φορείς του «ελληνικού αλυτρωτισμού και της Μεγάλής Ιδέας», ή εξέτιαν μακροχρόνιες ποινές κάθειρξης ή τελούσαν υπό στενή αστυνομική παρατήρηση ως εν δυνάμει εχθροί, κυρίως ελληνοδιδάσκαλοι, «οι οποίοι ήταν φίδια και το κεφάλι τους έπρεπε να ποδοπατηθεί και πολτοποιηθεί ανηλεώς», σύμφωνα με προτροπή του Χότζα το 1947 στο Αργυρόκαστρο σε κλειστή συνάντηση στα σκοτεινά γραφεία με υψηλόβαθμους κομματικούς και κυβερνητικούς τιτλούχους και αξιωματικούς ασφαλείας της περιφέρειας, κάνοντας και την ανάλογη κίνηση ποδιών και σώματος με στόχο την επιβολή της πνευματικής κυριαρχίας στις ελληνόφωνες περιοχές μέσω του περιορισμού της γλώσσας. Ο Ανδρίκου δεν ανήκε σε καμιά από αυτές τις συνομοταξίες. Αλλά ούτε αυτό προσμετρήθηκε στα «ελαφρυντικά». Μάλιστα, ο συμμαθητής στο Ελμπασάν και κοντοχωριανός του από τη Βάνιστα Σπύρος Πάνος (και επιστήθιος φίλος του), ο οποίος είχε αναρριχηθεί στον θώκο του Αντιπρόεδρου της Κυβέρνησης στις 28 Ιουνίου 1950, δεν μπόρεσε να τον γλυτώσει, αφού από το 1952 είχε υποπέσει και ο ίδιος σε δυσμένεια, χαρακτηριζόμενος από τον Χότζα ως «αναρχικός, αντισταλινικός, τροτσκιστής, πράκτορας των Ελλήνων, αχρείος, λαμόγιο κλπ, κλπ.».