Τα Βορειοηπειρώτικα Γιάννινα του Μιχάλη Μάνου

Γράφει ο Φίλιππος ΓΙΩΒΑΝΝΗΣ

Τα άπαντα του Μιχάλη Μάνου με τον τίτλο «Ευλογημένα χώματα», μου φέρανε στη μνήμη τα Γιάννινα των παιδικών μου χρόνων. Τα μεταπολεμικά – μετεμφυλιακά Γιάννινα, όπου κατά χιλιάδες οι συμπατριώτες μας (πολιτικοί πρόσφυγες από την Αλβανία) αγωνίζονταν για την επιβίωσή τους, αλλά και αγωνιούσαν για τους δικούς τους ανθρώπους στην πατρίδα και για το τι πρόκειται να γίνει για την Πατρίδα, σύμφωνα με τις υποσχέσεις των «μεγάλων» Ελλήνων και ξένων.

Τους ανθρώπους μας τους διέκρινε η υπερηφάνεια, είτε φορούσαν τα ρούχα που προέρχονταν από τα «πάκα» της Αμερικής, είτε κρατώντας την «καραβάνα» του συσσιτίου. Παινεύονταν για την καταγωγή τους, τον προκομμένο τόπο τους, τους ανθρώπους τους.

Στην πλειοψηφία τους ήταν αγρότες, εργάτες της γης, ακολουθούσαν οι τεχνίτες, οι λιγοστοί έμποροι και ακόμη λιγότεροι επιστήμονες, δάσκαλοι Βελαϊτες κυρίως, αλλά και άλλων επιστημών… και οι γιατροί, οι σπουδαγμένοι προπολεμικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Όλοι τους βρέθηκαν στην ακριτική αυτή πόλη, περιμένοντας να ανοίξουν τα σύνορα, να επιστρέψουν στον τόπο τους, «και του χρόνου στην Πατρίδα» εύχονταν στις χαρές και τα «ντολιά».

Με τον καιρό σχηματίστηκε μια μικρή «νοητή», θα έλεγα, κοινότητα (όχι γκέτο), με την κοινωνική τους ζωή, τα στέκια τους, τις επισκέψεις τους σε χαρές και λύπες ακόμη και τις «κρουσκιές» και τα μεταξύ τους προξενιά. Πάντα με τα λιγοστά νέα από την Πατρίδα.

Με περίσσια αλληλεγγύη, όχι μόνο στα καθημερινά ή τα απρόοπτα της ζωής, αλλά  και στον αγώνα για τα δίκαια της Πατρίδας και στην προβολή των άξιων παιδιών της. Έκπληξη για τους δικούς μας και τους ντόπιους αποτελούσε η ύπαρξη ανάμεσά μας «πνευματικών» ανθρώπων, που συμμετέχουν στα πολιτιστικά και πνευματικά δρώμενα της επαρχιακής πόλης. Μιας πόλης με λαμπρό παρελθόν στα  «άρματα, τα γρόσια και τα γράμματα». 

Πρωταγωνιστικό ρόλο στα μεταπολεμικά πνευματικά δρώμενα των Ιωαννίνων έπαιξε και ο δικός μας Μιχάλης Χαρ. Μάνος. Πρωτοπόρος στην έκδοση του πνευματικού περιοδικού «ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑ», το οποίο συγκαταλέγεται στα ελάχιστα (δύο ή τρία)  παρόμοια περιοδικά στην Ελληνική επαρχία την εποχή εκείνη (αρχές του ’50). Ο Μιχάλης Μάνος ήταν, με σύμφωνη γνώμη των συνιδρυτών, ο εκδότης του περιοδικού. Ήταν αυτός που 4 χρόνια μετά την κυκλοφορία του πρώτου τεύχους, λάμβανε στα χέρια του το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών. 

Συνιδρυτής, επίσης, της Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών (Ε.Η.Μ.), μιας πρωτοπόρου πνευματικής κυψέλης για τους απανταχού Ηπειρώτες, για τους Πανέλληνες. 

Το όνομά του αναφέρονταν και αναφέρεται ακόμη από τους πνευματικούς ανθρώπους της πόλης. 

Το σημαντικότερο, όμως, κατά την ταπεινή μου γνώμη, είναι ότι το όνομά του αναφέρονταν από τους συμπατριώτες μας με υπερηφάνεια. Ήταν, το όνομά του, μια παρηγοριά στις περιστάσεις και τις συνθήκες που είχαν βρεθεί.

Ήταν το καμάρι τους!