Το φαγητό της φτωχολογιάς στον κάμπο της Δρόπολης

Γράφει

ο Νίκος Λύτης

Το μυαλό μας πηγαίνει συχνά σε διάφορα γε­γονότα και ενθύμια από τα χωριά μας. Πολλά είναι ωραία και όμορφα, όμως υπάρχουν και αρκετά λυπη­ρά, που όταν τα θυμάσαι σου προκαλούν συγκίνηση και στεναχώρια.

Ένα απ’ τα αρκετά λυπηρά, είναι και το φαγητό της φτωχολογιάς, το ξίδι με ζάχαρη, με νερό και ψωμί, το πιο γρήγο­ρο και φθηνό φαγητό της φτωχολογιάς, για τους θερι­νούς μήνες στον κάμπο της Δερόπολης.

Όπως είναι γνωστό, μεγάλο μέρος των ανδρών και νέων της Δερόπολης πήγαιναν στην ξενιτιά για να εργαστούν. Ένα μέρος κι εντός της Αλβανίας, σε διάφορες πό­λεις. Λίγοι ήταν αυτοί που έμεναν στο χωριό, για να ασχοληθούν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. (Ένα μέρος των βοσκών (τσο­μπάνηδων) στη Δερόπολη, ήταν από το γει­τονικό χωριό, το Λαζαράτι).

Οι γεωρ­γοί μας είχαν βόδια, αλέτρι και πλιούχο και δούλευαν τα χω­ράφια των άλλων συγχωρια­νών τους έναντι χρηματικής αμοιβής ή με μεροκάματο στα χωρά­φια αυτών των γεωργών, όσο να συμπλήρω­ναν το χρηματικό ποσό που αντιστοιχούσε η δουλειά τους.

Την ημέρα που έρ­χονταν ο ζευγίτης, συνήθως μαζί με τα παι­διά του ή με βοηθό για όργωμα του χωραφιού, για τη σπορά σιτάρι ή το αλώνισμά του, κλπ, οι γιαγιές και μητέ­ρες μας ετοίμαζαν τα καλύτερα φαγητά. Αυτά ήταν: κουρκουτόπιτα με τυρί, που γινόταν με αλεύρι από στάρι ή λιπανή με τυρί, που γινόταν με καλαμποκί­σιο αλεύρι. Μπορεί να μαγείρευαν φαγητό με ζαρζαβάτια, συ­νήθως μπαρμπούνια ή πατά­τες. Οι πιο πλούσιοι ετοίμαζαν και μπουρέκι ή έσφαζαν και κοτόπουλο. Οι δε φτωχοί, κάναν και λαχανόψωμα ή λαχανόπιτα, κολοκυθόπιτα, που γινόταν με αλεύρι καλαμποκίσιο και λάχανα και κο­λοκύθια πολίτικα. Έριχναν μέ­σα τυρί και τραχανά γλυκό (ή κοφτό κομμένο σε χειρόμπουλα. Ετοίμαζαν και σαλατίτσα με ντομάτες ή μαρούλι ή ελιές κι έβαζαν λίγη ρακή (τσίπουρο) σε κανένα μπουκαλάκι αραντζιάτας, όταν το είχαν.

Αυ­τά ήταν φαγητά για το ζευγίτη.

Για τον εαυτό τους, οι γυναίκες της Δερόπολης στο σκάλο, στο θέρο, στο αλώνισμα ή στο μάζωμα (συγκομιδή) του καλαμποκιού είχαν μενού φτωχό.

Τις παραπάνω κι άλλες πολλές γεωργικές εργασίες, οι Δεροπολίτισσες τις αντιμετώπιζαν με συνεργασία. Συνεργάζονταν μεταξύ τους συγγενικά πρόσωπα, συμπεθεριές, γειτόνισσες, φίλες, κλπ, για να προλάβουν τις δουλειές της εποχής.

Κατακουρα­σμένες από τη δουλειά και χτυπημένες από τον δυνατό ήλιο, οι Δροπολίτισσες έτρωγαν μαζί το γεύμα. Ξεκρεμούσαν το σακούλι από το δέντρο, έστρωναν κάτι μπροστά τους κι έβγαζαν το καλαμποκίσιο ψω­μί, αβγό βρασμένο με αλάτι και ρίγανη, λίγο τυρί, κάτι άλλο φτωχικό.

Το πιο φτωχό απ’ όλα ήταν: ένα μπουκαλάκι ξύδι, λί­γη ζάχαρη, λίγο νερό κι ένα σάνι ή κούπα κι ένα κουταλά­κι. Το ξύδι οι φτωχοί μας άνθρωποι το αγόραζαν από τους γείτονες Μουζινιώτες που κατέβαιναν στα χωριά της Δερόπολης με τα μουλάρια ή τα γαϊδούρια τους και τα αντάλλασσαν με γεωργικά προϊόντα, σιτάρι ή καλα­μπόκι.

Αυτό το μοναδικό φα­γητό είχε και μερικά θετικά αποτελέσματα. Δρόσιζε τις ταλαιπωρημένες γυναί­κες από την κούραση και το μεγάλο λιοπύρι. Ταχτοποιού­σε σε κάποιο βαθμό την ισορροπία της υπέρτασης του αίματος.

Μετά από το φτωχικό γεύμα τους, τη λίγη ξεκούρα­ση, εκεί που οι γυναίκες ήταν φιλοτράγουδες και εί­χαν και κορίτσια (κοπέλες) μαζί τους, έπαιρναν και κανέ­να πολυφωνικό τραγούδι, κά­τω από τον ίσκιο τη ιτιάς όπως: «Τούτο το καλοκαίρι», κλπ.

Έτσι, εάν και τα φαγητά φτωχά, η κούραση μεγάλη, οι συνθήκες και τα μέσα δύσκο­λα, το ηθικό αυτού του λαού ήταν πάντα υψηλό, δημιουρ­γικό και το πολυφωνικό τραγούδι δεν το ξεχώριζε από την καθημερινή ζωή του.

Στη φωτογραφία, δανεισμένη από το προσωπικό αρχείο της Αντωνέτας Βαρσάμη, γοραντζινές γυναίκες στα χωράφια του γεωργικού συνεταιρισμού. Από αριστερά προς δεξιά: Νίκο Βαρσάμενα, Γιάννη Μπίρνιενα,Πύλιο Γκόλενα και Κώτση Γκέλιοβα… (όπως τις λέγαμε παλιά … με το όνομα του ανδρός)

«Λαϊκό Βήμα», Πέμπτη, 29 Ιουλίου, 1999