Υλοτόμος και σαρτζής, εργασία για πόρεψη
Το επάγγελμα του σαρτζή στο χωριό μας το βρίσκομε από τα παλιά χρόνια. Στο ιστορικό ντοκουμέντο που αντέγραψε ο παπα-Ζάρος από τα αρχεία της I. Μ. Αργυροκάστρου το 1958 διαβάζομε χαρακτηριστικά: «…Από Τουρκοκρατίας η Μονή αυτή το «Μοναστήρι» είχε διάφορα προνόμια διά την ξύλευσιν των δασών γύρω του απέναντι στας αρχάς…».
Συμπεραίνουμε ότι αυτό το επάγγελμα άρχισε με την ίδρυση του Μοναστηριού, λόγω του δασικού πλούτου και αργότερα επεκτάθηκε στα γύρω μέρη. Οι Σωτηριώτες εκμεταλλεύτηκαν αυτό το δασικό πλούτο και το επάγγελμα αυτό είναι και το πρώτο στο χωριό μας.
Γνωρίζομε ότι τον προπερασμένο αιώνα, οι Σωτηριώτες σαρτζήδες (υλοτόμοι) δούλεψαν και στο Βούρκο, στο Ζαγόρι και σε άλλες περιοχές της Ηπείρου, φτάνοντας μέχρι την Πελοπόννησο και τη μακρινή Καλαμάτα.
Στο χωριό μας ακόμα σήμερα, η προφορική παράδοση άφησε πολλά «μολόγια» απ’ τους Σωτηριώτες σαρτζήδες που δούλεψαν εκεί:
«…Στο νησί στην Καλαμάτα, όλα τα καπετανάτα, Κούρης, Κιούρης και ο Μπλάνης, κι ο Νικόλα Ζηκογιάννης!…»
και ασφαλώς και τα «καμώματα» του πάππου-Λάζου Τσούλη.
Τα παραπάνω «μολόγια» μάς τα άφησε ο λαϊκός μας ποιητής, ο παππού-Γιώργος Καράσσας.
Επειδή οι ανάγκες για ξυλεία (κερεστέ) ήταν μεγάλες, αυτό το επάγγελμα πήρε κάποια αξία. Πολλοί έγιναν και πλούσιοι. Μακρινά τα ταξίδια των κιρατζήδων[3], βαρύ το επάγγελμα. Δουλειά από το πρωί ως το βράδυ, σκίζανε με το «Μεγάλο Πριόνι», ο ένας από κάτω κι ο άλλος από πάνω, τα χοντρά κούτσουρα, για να βγάλουν μια σανίδα. Ποτάμι ο ιδρώτας. Επικίνδυνο το κόψιμο των δέντρων. Δυστυχώς, η Σωτήρα είχε και τέτοιες κακές περιπτώσεις.
Το επάγγελμα του σαρτζή δεν έλειψε ποτέ από τη Σωτήρα και ήταν πάντα συνοδοιπόρος της. Σταμάτησε όμως το 1990 ύστερα από τη μαζική μετανάστευση στην Ελλάδα.
* * *
Στη Σωτήρα, μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο με την κρατικοποίηση των δασών το 1945, οι αλβανικές αρχές άρχισαν να κόβουν έλατα (ξυλεία-κερεστέ) από το δάσος μας για την ανέγερση στρατώνων για τον αλβανικό στρατό.
Το ύψος των ελάτων που κόβανε άρχιζε από 3 μ. και μέχρι 8 μ. και διάμετρο 30 εκ. Με την πείρα των παλιών σαρτζήδων μάθανε και πολλοί άλλοι, επειδή το επάγγελμα ήταν σε διαρκή άσκηση και αφού οι ποσότητες ξυλείας ήταν μεγάλες.
Οι άλλοι μισοί Σωτηριώτες, με τον περίφημο «μεζέ» κάνανε τη μεταφορά τους. Στρώθηκε πέτρινος δρόμος μέχρι πάνω τα «Αηδονέρια» και από κει φορτώνονταν στα δεκάδες φορτηγά αυτοκίνητα που τα μετέφερναν από άκρη σε άκρη σ’ όλη την Αλβανία. Ο ίδιος δρόμος έγινε κι από την άλλη μεριά στο Χάβο της «Ρούγας».
Για αρκετά χρόνια κράτησε αυτή, και θα την πω «ΕΠΟΠΟΙΙΑ», γιατί τέτοια ήταν στο βουνό μας, στο χωριό μας και τους Σωτηριώτες και μάλιστα και για τις Σωτηριώτισσες κοπέλες και γυναίκες που δούλεψαν «ηρωικά» με απρόβλεπτους κινδύνους αμέσως μετά τον πόλεμο και την πείνα.
Ήταν μια δραστηριότητα που αξίζει να υμνηθεί με έπος, αν μπορούσε κάποιος να την έγραφε, όπως και αυτές του Βούρκου και του Παρακάλαμου! Πολύ δύσκολα, μαύρα χρόνια για την Ιστορία της Σωτήρας.
Το επάγγελμα του σαρτζή (υλοτόμου) που για αιώνες ήταν και ο συνοδοιπόρος της Σωτήρας, σίγουρα θα μένει στην ιστορία της Σωτήρας.
Θυμάμαι καλά ότι, όταν θέλαμε, να κόψουμε δικές μας καστανιές ή πλατάνια, συμβουλευόμασταν τους παλιούς σαρτζήδες που γνώριζαν και τηρούσαν την παράδοση ως προς το κόψιμο των δέντρων «με τα φεγγάρια» δηλ. τα κόβανε το Φλεβάρη όταν οι κορμοί τους δεν είχαν χυμούς, ώστε, μετά το κόψιμο το σκουλήκι να μην μπορεί να εισχωρήσει και να σκουληκιάσουν ή να σαπίσουν οι ρίζες.
Ήταν κι αυτό μια εμπειρία των παλιών σαρτζήδων του χωριού μας που βασίζονταν στην πολύχρονη πείρα αυτού του επαγγέλματος.
Από το δίτομο βιβλίο του Δημητρίου Β. ΜΠΟΥΡΤΖΗ «ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΟΥ, Η ΣΩΤΗΡΑ», Μέρος ΙΙ, ΛΑΪΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ, εκδόσεις Ελίκρανον, Αθήνα 2018.
[3] κιρατζής (κιραντζής) = (τουρκ. kiraci), ενοικιαστής, ενοίκιο, μισθωτής.
