ΙΔΟΥ ΤΙ ΕΙΠΑΜΕ ΜΕ ΤΟΝ κ. ΧΡΟΥΤΣΩΦ ΔΙΑ ΤΗΝ ΤΥΧΗΝ ΤΗΣ Β. ΗΠΕΙΡΟΥ
Από την εφημερίδα «Βήμα» της 7ης Ιουλίου 1961 αναδημοσιεύουμε άρθρο του τότε αντιπροέδρου της κυβέρνησης και υπουργού των Εξωτερικών Σοφοκλή Βενιζέλου, σχετικό με την τύχη της Βορείου Ηπείρου. Το άρθρο αναφέρεται στις συνομιλίες που είχε ο Σ. Βενιζέλος με τον Σοβιετικό πρωθυπουργό Χρουτσώφ κατά τη μετάβασή του το 1961 στη Σοβ. Ένωση, όπου, ως γνωστόν, εκτός των άλλων, ο Σ. Βενιζέλος συζήτησε με τον Χρουτσώφ και για τις συνθήκες διαβίωσης του Ελληνισμού της Β. Ηπείρου, προτείνοντας την παραχώρηση αυτοδιοίκησης στο εκεί διαβιούν ελληνικό στοιχείο. Το άρθρο του αείμνηστου Σ. Βενιζέλου έχει ως ακολούθως:
Άρθρο του Σοφοκλή ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ
Οι χθεσινές έγκυρης προέλευσης πληροφορίες του «Βήματος» κατά τις οποίες ένας από τους λόγους της διάστασης του πρώτου γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Αλβανίας Εμβέρ Χότζα με τον πρωθυπουργό της Σοβιετικής Ένωσης κ. Χρουστώφ υπήρξε και η επί του Βορειοηπειρωτικού ζητήματος συνομιλία μου με τον τελευταίο αυτόν τον περασμένο Ιούλιο στο θέρετρό του στη Μαύρη Θάλασσα καθιστούν επίκαιρη, όσο και αναγκαία, κατά την κρίση μου, μία υπεύθυνη εκ μέρους μου απάντηση, στους διαστρεβλωτικούς ισχυρισμούς του Αλβανού ηγέτη.
Δεν θα ασχοληθώ, βέβαια, με τους γελοίους κομπασμούς του δικτατορίσκου των Τιράνων, ο οποίος στη διάσκεψη των 81 κομμουνιστικών κομμάτων που συνήλθε στη Μόσχα τον περασμένο Νοέμβριο, καυχήθηκε ότι «έβαλε τον Σοφοκλή Βενιζέλο στη θέση του». Για να είναι τόσο οργισμένος, φαίνεται ότι τον ίδιο έβαλε κάποιος στη θέση του και ίσως αυτό να είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους ζητά έκτοτε προστασία από τη μακρινή Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας. Θεωρώ, όμως, καθήκον μου να απαντήσω στον ισχυρισμό του ότι από τον Σοβιετικό πρωθυπουργό ζήτησα τάχα εδαφικές παραχωρήσεις σε βάρος της Αλβανίας και υπέρ της Ελλάδας.
Αυτό είναι ψεύδος. Στον κ. Χρουστώφ κατά τη διάρκεια δίωρης περίπου συνομιλίας μας, όταν φτάσαμε στο θέμα της Βαλκανικής και εξαντλήσαμε τα αφορώντα την άρνηση της Βουλγαρίας να καταβάλει στην Ελλάδα τις από τη Συνθήκη Ειρήνης πολεμικές επανορθώσεις, καθώς και τα αφορώντα την πρόταση Στόικα, εντόπισα τη συζήτηση στις αφόρητες συνθήκες κάτω από τις οποίες διαβιεί ο Ελληνισμός της Βορείου Ηπείρου. Δεν ζήτησα καθόλου μεταβολή του εδαφικού καθεστώτος αλλά απλώς τόνισα την ανάγκη όπως η αλβανική κυβέρνηση παραχωρήσει αυτοδιοίκηση στο ελληνικό στοιχείο μέσα στα πλαίσια πάντοτε του αλβανικού κράτους, υπό μορφή αυτονόμησης της περιοχής μέχρις ότου το ζήτημα λυθεί από τους υπουργούς των Εξωτερικών των Τεσσάρων Δυνάμεων ενώπιον των οποίων, ως γνωστόν, εκκρεμεί πάντοτε.
Είπα στο Σοβιετικό πρωθυπουργό -και δικαιούμαι να φέρω στη δημοσιότητα με κάθε ακρίβεια τα συζητηθέντα τότε, γιατί τηρήθηκαν πρακτικά για τα οποία δεν υπήρξε από καμιά πλευρά αντίρρηση όπως δημοσιευθούν.
«Δεν ζητώ από εσάς την προσάρτηση της Βορείου Ηπείρου στην Ελλάδα. Αλλά επειδή γνωρίζω ότι η Σοβιετική Ένωση έχει διακηρύξει τη θέση της υπέρ της αυτοδιάθεσης των λαών δικαιούμαι να επικαλεστώ την προσοχή σας επί του θέματος του Ελληνισμού της Βορείου Ηπείρου και να ζητήσω όπως παρασχεθεί και σ’ αυτόν κάποια αυτονομία εντός των ορίων της Αλβανίας. Σεις στη Σοβιετική Ένωση, καθώς και άλλοι σύμμαχοί σας του ανατολικού μπλοκ παρέχετε σε μεγάλο αριθμό δημοκρατιών και αυτόνομων περιοχών πλήρη διοικητική αποκέντρωση και αυτονομία. Το ίδιο ακριβώς ζητώ για τη Βόρειο Ήπειρο, ώστε ο ελληνικός πληθυσμός της να εξασφαλίσει περισσότερο ανεκτούς όρους διαβίωσης και να μπορέσει να διατηρήσει τη φυλετική, πολιτιστική και πνευματική ενότητα και παράδοσή του».
Ο Σοβιετικός πρωθυπουργός κ. Χρουστώφ μου απάντησε ως εξής:
«Ως προς τις σχέσεις με την Αλβανία σας λέγω τα ίδια όπως και για τις σχέσεις με τη Βουλγαρία. Ότι, δηλαδή, ιδιαίτερα θα ευχαριστηθώ αν κατορθώσετε να τις εξομαλύνετε. Έχω επισκεφθεί την Κορυτσά. Οι αγρότες με δέχθηκαν πολύ καλά. Και πρέπει να πω, ότι και οι Αλβανοί και οι Έλληνες είναι θαυμάσιοι άνθρωποι. Όταν μετά από μερικές εβδομάδες συναντηθώ στο Βουκουρέστι με τον Εμβέρ Χότζα θα του μεταφέρω όσα μου είπατε. Τα κομμουνιστικά κόμματα χαιρετίζουν την ιδέα όπως κάθε μειονότητα είναι αυτόνομη, για να αναπτύξει όπως μπορεί τη γλώσσα της και τον πολιτισμό της. Παραδείγματα έχουμε σε ολόκληρη τη Σοβιετική Ένωση και ιδιαίτερα στον Καύκασο όπου υπάρχουν πολλές μειονότητες και έχει γίνει πολύ καλή εργασία. Δεν γνωρίζω τα ποσοστά της σύνθεσης του πληθυσμού της Βορείου Ηπείρου. Αυτό θα το εξετάσει η αλβανική κυβέρνηση. Μπορώ πάντως να σας βεβαιώσω ότι τις απόψεις σας, που τις βρίσκω λογικές, θα τις μεταφέρω στον Εμβέρ Χότζα».
Δεν έχω κανένα λόγο να αμφιβάλω ότι ο πρωθυπουργός της Σοβιετικής Ένωσης τήρησε την υπόσχεσή του. Αλλ’ ο Εμβέρ Χότζα είτε δεν ανιλήφθηκε ακριβώς το περιεχόμενο των προτάσεών μου είτε εσκεμμένα το διέστρεψε για να έχει πρόσχημα το οποίο να τον βοηθήσει σε πιθανούς νέους προσανατολισμούς του εντός του κομμουνιστικού στρατοπέδου. Η ιστορική αλήθεια πάντως είναι μία: Ότι δεν ζήτησα μεταβολή του εδαφικού καθεστώτος της Αλβανίας, ζήτησα μόνον την εντός του αλβανικού κράτους αυτονόμηση της Βορείου Ηπείρου.
