Ειρήνη Παπά: Αδιαπραγμάτευτη, γενναιόδωρη, άνθρωπος με όραμα
Τι θυμούνται, τι έχουν κρατήσει από την Ειρήνη Παπά όσοι συνεργάστηκαν ή συναντήθηκαν μαζί της; Τι αντίκρισαν εκείνοι που κοίταξαν τη μορφή και την ψυχή της;
Αν ζητήσει κανείς από την Τατιάνα Παπαμόσχου να μνημονεύσει κάποιο στιγμιότυπο από τη συνεργασία της με την Ειρήνη Παπά στην «Ιφιγένεια» (1977) του Μιχάλη Κακογιάννη, τότε η ηθοποιός, που στην ταινία είχε ερμηνεύσει τον ομώνυμο ρόλο σε ηλικία 13 ετών, θα διστάσει για λίγο, σύντομα όμως θα περιγράψει μια μεγαλύτερή της γυναίκα που έβαζε το στίγμα της στα πράγματα, που δεν ήταν απλώς μια όμορφη Ελληνίδα και μια καλή πρωταγωνίστρια, αλλά που συνδύαζε τέτοιες αρετές με το μυαλό και τη θέλησή της. «Ήταν ένας ελεύθερος άνθρωπος», λέει στην «Κ» η Τατιάνα Παπαμόσχου, «που αμφισβητούσε τα δεδομένα και τις συμβάσεις, στην τέχνη και στη ζωή. Ακόμη και το γεγονός ότι ήθελε να κάνει πρόβα ξυπόλυτη, σημαίνει κάτι: έναν άνθρωπο που θέλει να αισθάνεται τη γη κάτω από τα πόδια του».
Η Παπαμόσχου κάνει επίσης λόγο για έναν άνθρωπο ζεστό, απλόχερο και ακομπλεξάριστο: «Θυμάμαι σαν τώρα», διηγείται, «να της λέω “αχ, τι ωραίο αυτό που φοράς!” και εκείνη να απαντάει “πάρ’ το! Σ’ το δίνω!”». Ηταν μια γενναιοδωρία που μοιάζει να σπανίζει στους ανθρώπους. «Ειδικά η Παπά ήταν μια θεά», συνεχίζει η ηθοποιός, «όχι μόνο λόγω της υποκριτικής της ικανότητας ή της μορφής της, της ιδανικής Ελληνίδας. Ηταν και η τρομερή προσωπικότητά της, προσωπικότητα ενός ανθρώπου αδιαπραγμάτευτου, που δεν συμβιβάστηκε ποτέ. Ηταν το ωραίο μυαλό της, το γεγονός ότι ήταν αμφισβητίας, ανοιχτή στις προκλήσεις και στις συζητήσεις. Θυμάμαι τις ατέλειωτες κουβέντες της τότε με τον Κώστα Καζάκο (σ.σ. υποδυόταν τον Αγαμέμνονα στην “Ιφιγένεια”) και με τον Κακογιάννη, όπου έβλεπες ότι τους ενδιέφερε να ψάξουν τα πράγματα, της τέχνης, αλλά και της ζωής».
«Ήταν ένας ελεύθερος άνθρωπος», λέει στην «Κ» η Τατιάνα Παπαμόσχου, η οποία συνεργάστηκε με την Ειρήνη Παπά στην «Ιφιγένεια» του Μ. Κακογιάννη.
Ο ζωγράφος, σκηνογράφος και ενδυματολόγος Γιάννης Μετζικώφ προσθέτει στο πορτρέτο της Ειρήνης Παπά και μια πιο προσωπική πινελιά. «Θα τη θυμάμαι πάντα σαν ένα άγριο, πανέμορφο, μαύρο άλογο», μας λέει. «Σαν έναν άνθρωπο με όραμα, που ήθελε να φέρει στην πατρίδα μας τους καλύτερους δασκάλους του θεάτρου και γι’ αυτό επένδυσε όλες τις δυνάμεις της για να φτιάξει αυτόν τον ιδιαίτερο χώρο (σ.σ. το «Σχολείον της Αθήνας – Ειρήνη Παπά», όπου σήμερα στεγάζονται η Δραματική Σχολή και άλλες δραστηριότητες του Εθνικού Θεάτρου). Βασανίστηκε για να το πετύχει. Αλλά βέβαια –και τότε και τώρα– η Ελλάδα είναι μια χώρα όπου δύσκολα τέτοια οράματα μπορούν να βρουν το κατάλληλο έδαφος. Η Ειρήνη Παπά», συνεχίζει ο Γιάννης Μετζικώφ, «ήταν ένα πολύ σοβαρό κεφάλαιο της ζωής μου. Μια ιστορία που με δίδαξε πολλά και μου άφησε ανεξίτηλο σημάδι. Ως νέος –όταν την πρωτογνώρισα– έμαθα από εκείνη ότι μπορούμε να διανύσουμε πολλά χιλιόμετρα καρδιάς, να εξελιχθούμε, πάντα μέσα στο πλαίσιο των αποφάσεών μας και των έντιμων στόχων μας. Είχε απίστευτο πάθος για τη ζωή. Ακόμη και σήμερα, πολύ συχνά ανατρέχω στα δικά της λόγια όταν διδάσκω νέα παιδιά».
Επειτα από όλα τα παραπάνω, μοιάζει πιο εύστοχη εκείνη η περιγραφή της Ειρήνης Παπά από τον Αλέκο Σακελλάριο, ο οποίος σημειώνει στην αυτοβιογραφία του ότι όταν κάποτε την είδε στο Σύνταγμα ήταν «σαν να ζωντάνεψε μια Καρυάτιδα». Από τη μεριά του, ο Μισέλ Δημόπουλος, επί σειράν ετών καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, σε μια έκδοση της διοργάνωσης που συνόδευε ένα κινηματογραφικό αφιέρωμα στην Ειρήνη Παπά το 1997, θα έγραφε ότι «αν η Μελίνα προσωποποίησε το ερωτικό πάθος κι η Παξινού το ηθικό εύρος αυτού του τόπου, η Παπά είναι το βάθος του, η περηφάνια και η τραγωδία του».
Και ο Κώστας Γεωργουσόπουλος, σε ένα κείμενο που βρίσκεται στην ίδια εκείνη έκδοση, έγραφε: «Εχει κάτι γήινο αυτή η υπέροχη ομορφιά που είναι σκαλισμένη λες πάνω στην έβενο. Αλλοτε, πάλι, θαρρείς πως δραπέτευσε από τα αττικά αγγεία, τη μια ως κορυφαία χορού τραγωδίας, την άλλη ως νύμφη δροσερής πηγής, την άλλη ως μοιρολογίστρα σε νεκρική υδρία».
kathimerini.gr
