Δεξί χέρι του Σαχίνη και ενωτικός κρίκος των Ελλήνων Βορειοηπειρωτών

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Κυκλοφόρησε το βιβλίο: «Ευλογημένα χώματα», του Μιχάλη Χαρ. Μάνου, εκδόσεις ΕΛΙΚΡΑΝΟΝ

Χάρη στην φροντίδα των τριών ωραίων κοριτσιών του: της Ανθούλας, της Βασιλικής και της Θάλειας, που διατήρησαν με μεράκι και μου παρέδωσαν με επιμέλεια σχεδόν όλο το αρχείο του πατέρα τους -χειρόγραφα και φωτογραφίες- για έκδοση βιβλίου, θα μείνουν ανεξίτηλα τα ίχνη της ισχυρής προικισμένης πένας, όλης της αγωνιστικής – πατριωτικής προσπάθειας, δράσης του αείμνηστου Μιχάλη Χαρ. Μάνου.

Είναι ανεκτίμητη – πραγματικός θησαυρός- η παρακαταθήκη του.

 – Είναι χαρά μου κι ευχαριστώ θερμά τις τρεις αδερφές που με εμπιστευτήκαν να προετοιμάσω και να δώσω εγώ στο αναγνωστικό κοινό τούτο το σοβαρό έργο -.

Στο στήσιμο του βιβλίου σεβαστήκαμε στο ακέραιο σχεδόν όλα τα σημαντικά κείμενα του συγγραφέα, με το πλούσιο περιεχόμενό τους, αλλά και με ορισμένες ελλείψεις, αφού ο συγγραφέας δεν πρόλαβε να διασταυρώσει τις πληροφορίες του και να συμπληρώσει τα κενά…

Είναι ατόφια η ορθογραφία του, δεν αφαιρέθηκαν ούτε τα αποσιωπητικά, που χρησιμοποιούνται συχνά κι εκφράζουν την πλούσια συναισθηματική του φόρτιση.

Βάσει των περιεχομένων, όλο το υλικό κατατάσσεται σε πέντε μέρη -κεφάλαια. Το κάθε κεφάλαιο, προφανώς, αποτελεί κι ένα ξεχωριστό βιβλίο.

Συμπεριλαμβάνονται στο έργο αυτό, δημοσιογραφικά κείμενα κι όχι μόνο, λίγα ποιήματα κι ένα ξεκίνημα καταγραφής και παρουσίασης ηθών, εθίμων, παραδόσεων του χωριού, αναμνήσεις, εκτιμήσεις και αποχαιρετισμοί από συγγενείς και φίλους στον λόγιο, που φεύγει για πάντα από τη ζωή.

Πόσο αγωνιστής ήταν ο Μιχάλης Χαρ. Μάνος (;!)

Μόνο τα 15 χρόνια, που βρέθηκε στο πλευρό του Βασιλείου Σαχίνη, στον τεράστιο κοινό αγώνα για λευτεριά και δημοκρατία κι ήταν ο δεύτερος στη σειρά, μετά τον φυσικό ηγέτη του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού σε σχέδιο δολοφονίας, λένε παρά πολλά.

Ο Μιχάλης Χαρ. Μάνος ήταν ο έμπιστος, το δεξί χέρι του Εθνομάρτυρα. Αγάπησε δυνατά, με όλη του την ψυχή, ως το τέλος της ζωής του, την Ήπειρο, την Βόρειο Ήπειρο κι όλη την Ελλάδα. Γαλούχησε όλα τα μέλη της οικογένειάς του με τις αρετές, τις ιδέες και τα ιδανικά, που χαρακτήριζαν τον ίδιο.

Ο Μιχάλης Χαρ. Μάνος, συμπεραίνουμε απ’ όλο το υλικό του βιβλίου του, ότι στη ζωή του επέλεξε το ρόλο του μαχητή, τον πατριωτικό αγώνα για την σωτηρία του ευλογημένου τόπου του, μέχρι το τελευταίο χτυποκάρδι του.  

Από τη Δερβιτσάνη, τη Δρόπολη, στα Γιάννενα, στην Αμερική, προσπάθησε να φέρει κοντά τους συμπατριώτες του. Εφόσον ήξερε καλά ότι η ένωση φέρνει τη δύναμη. Πάλεψε για την ενότητα, επιδιώκοντας την ομόνοια του Βορειοηπειρωτικού κόσμου, όχι με λόγια, αλλά με ενωτικές πράξεις, με τη συγκρότηση συλλογικών οργανωτικών δομών. Με συγκεκριμένο αγώνα, μέσω του πολυσέλιδου βραβευμένου περιοδικού συγγράμματος «Ηπειρωτική Εστία», των διαφόρων εφημερίδων, της ραδιοφωνικής εκπομπής, του «Ελληνικού Εκπολιτιστικού Κέντρου» ακόμα και στην Αμερική που πήγε και εγκαταστάθηκε οικογενειακώς…

Σε κάθε εκδήλωση, διάλεξη, έκθεση, συναντήσεις … με προσωπικότητες και απλούς πολίτες, έβαζε με πάθος σκόπιμα, έξυπνα, με τον πιο ωραίο τρόπο, μέσα σε οποιοδήποτε βασικό θέμα και το Βορειοηπειρωτικό Ζήτημα.

Βρίσκονται στο πλούσιο αρχείο του συγγραφέα αρκετές σημειώσεις – δείγματα σεμνών προσπαθειών, «ανοιχτών λογαριασμών», για ολοκλήρωση λαογραφικών μελετών, συγκέντρωνε δημοτικά τραγούδια (γαμήλια, εορταστικά, της ξενιτειάς, μοιρολόγια, νανουρίσματα, ερωτικά δίστιχα, κλέφτικα), ετοίμαζε το βιογραφικό του εθνομάρτυρα Βασιλείου Σαχίνη κι άλλων αγωνιστών, σκέπτονταν βαθιά, έγραφε-έσβηνε ακατάπαυτα σε τετράδια τις έντονες πατριωτικές ανησυχίες του… Ήταν πολλά τα μελλοντικά του σχέδια…    

Οι εκτιμήσεις συγγενών και φίλων του σε βοηθούν να τον αγαπήσεις κι εκτιμήσεις περισσότερο. Δείτε πώς χαρακτηρίζει το Μιχάλη, ο Σπύρος Μέτσης, που τον γνωρίζει κάλλιστα: 

«Τό θάρρος του ὑπήρξεν άπαράμιλλον. Ή κρίσις του εύθεῖα. Ή καλωσύνη του άπέραντη. Ή δικαιοσύνη του άδέκαστη. Ὀ χαρακτήρ του άκέραιος. Πάντοτε σπινθηροβόλος, πάντοτε άεικίνητος, πάντοτε δραστήριος, πάντοτε ίδεολόγος».

Στον τελευταίο αποχαιρετισμό προσέξτε πώς τον υμνεί ο στενός συνεργάτης του, ο Δημοσθένης Κόκκινος:

«Κρίμα, μονάχα, πού δέν ἔζησε νά ξαναγυρίσει, γιά ν’ άγναντέψει τήν καυμένη Δρόπολη, γιά νά συχνομιλήσει μέ τά σύγνεφα καί τίς φωτεινές νύχτες, ὄπως θά τό ἤθελε. Εἷταν ἔνας ποιητής, ἔνας μαχητικός άγωνιστῆς μέ τρυφερή καρδιά, μέ πολλή εύαισθησία στήν ψυχή του, πού έπασχε γιά τόν πόνο τών ἄλλων, πού πονοῦσε, μαζί μέ τούς συνανθρώπους του, πού ἔφερνε φυλαχτό τόν καυμό του γιά τήν Βόρειο Ἤπειρο, καί πού όδηγούνταν ἄπ’ τήν ἄδολη αύθορμησία του, κάτω ἄπ’ τό γλυκύτατο βλέμμα τοῦ Ναζωραίου».

Κι η αποκορύφωση της εκτίμησης του Δημοσθένη Κόκκινου για το Μιχάλη:

«…Γιατί, έκείνο πού δέν βρίσκεται εὔκολα, πού δέν υπάρχουν μέτρα νά τό έκτιμήσουμε, εἷναι ό ἄνθρωπος. Κι’ ό Μιχάλης Μάνος, πού συνδέθηκε τόσο μέ τήν πόλη τούτη (τά Γιάννενα) καί πού ύπήρξεν ἔνας ἄπ’ τούς κύριους παράγοντες στήν πνευματική καί στήν κοινωνική της ζωή γενικώτερα, ἧταν ἀκριβῶς αύτό, δηλαδή ἔνας σπάνιος ἄνθρωπος, πού ἀγαπήθηκε ἄπ’ ὄλους ὄσους τόν γνώρισαν».

 Υπαγόρευσε στο κρεβάτι του πόνου ο Μιχάλης Μάνος το τελευταίο του μήνυμα. Η κόρη του, η Βασιλική, θλιμμένη άκουγε και έγραφε:

«Μὲ τὸ ἀχνὸ ἀκόμη συναίσθημα τοῦ ἀναχωρητοῦ στέλλω σὲ λίγους προσφιλεῖς μου τὴν ὕστατη ἐνθύμησι ἀπὸ τὸ πέρασμα μου ἀπ’ τὴ ζωή…».                                                                                                                                                   

Γιώργος ΜΥΤΙΛΗΣ

Αθήνα, 02.11.2021